|
NIEUWSBRIEF |
Nieuwsbrief
nr. 82, November 2024
Beste leden,
¶ Het is herfst, tijd voor ons najaarsconcert. We hopen velen van u te mogen ontvangen in het
prachtige huis Akerendam waar op zaterdag 30 november ons bestuurslid Jeroen Heijungs een
concert zal geven op twee verschillende klavichorden.
¶ Maar ook ons genootschap is in de herfst van zijn bestaan. Op de komende jaarvergadering
moeten harde noten gekraakt worden over onze toekomst. Kees Rosenhart heeft voor ons een
bijpassende bijlage samengesteld over klagen en liefhebben.
¶ Najaarsconcert door Jeroen Heijungs op zaterdag 30 november, 11.00 uur
Gastheer Koeno Sluyterman is zo goed geweest het prachtige Huis Akerendam, Velserweg 20 in
Beverwijk, open te stellen voor ons najaarsconcert. Het concert begint om 11.00 uur, zaal open
om 10.30. Aansluitend willen we graag samen met u de lunch gebruiken in het nabijgelegen
restaurant Brafoer.
Het aantal plaatsen is beperkt, daarom willen we u vragen om uw aanmelding, uiterlijk maandag
25 november, te sturen naar clavichord.akerendam@gmail.com . Geeft u dan ook aan of u
deelneemt aan de aansluitende lunch, op eigen kosten. Introducés zijn van harte welkom. De
entrée bedraagt 10€ per persoon voor introducés, gratis toegang voor leden van het NCG.
Jeroen Heijungs brengt twee klavichorden mee: een 4-oktaafs gebonden klavichord naar Donat,
gebouwd door Jan Kalsbeek en een 5-oktaafs gebonden klavichord naar Hubert, gebouwd door
Koen Vermeij. Het programma omvat, onder voorbehoud, werken van Matthias Weckmann,
Johann Jakob Froberger, Domenico Scarlatti, Johann Sebastian Bach, Joseph Haydn en Graham
Lynch. Het volledige programma is binnenkort op onze website te vinden.
¶ Onze toekomst
Twee van onze bestuursleden, Erik van Bruggen en Sander Ruys, hebben besloten om op de
komende ledenvergadering af te treden. De overige drie bestuursleden, Henk Glas, Jeroen
Heijungs en Pieter Kuipers blijven beschikbaar tot in 2026.
¶ Op de laatste ledenvergadering in Doesburg is een commissie, bestaande uit Danielle van der
Waard, Wim Ros, Geert de Witte en Pieter Kuipers ingesteld die zich heeft beraden over
toekomstscenario’s voor ons genootschap. Zij zijn een aantal malen bij elkaar geweest en hebben
onlangs verslag uitgebracht aan het bestuur.
¶ Op de komende ledenvergadering zullen drie toekomstscenario’s ter tafel komen.
-Scenario A: “Stilletjes doorgaan”
We verwachten dat van de 85-90 leden die er nu zijn een stuk 15-20, met name die in het
buitenland, zullen afvallen vanwege het stoppen met Clavichord International. Het is mogelijk om
nog een aantal jaren door te gaan met een jaarlijks concert en een jaarlijkse samenspeeldag in
Ravenswaaij. Het merendeel van de leden verschijnt daar niet, bezoekersaantallen zijn gering, er
is nauwelijks nieuwe aanwas waardoor op een zeker moment de organisatie van een evenement
geen zin meer heeft.
-Scenario B: “Gecontroleerd opheffen”
Sommigen zeggen dat het doel is bereikt. Om het Genootschap gecontroleerd op te heffen is het
nodig om dat in de loop van 2025 uit te werken. Het gaat dan om het zorgvuldig overdragen van
de overgebleven zaken. Dat betekent onder meer het online beschikbaar maken van alle nummers
van Clavichord International, het zoeken naar een waardige bestemming voor de aanwezige
gelden en drie instrumenten en het overdragen van ons ledenbestand aan een verwante
organisatie.
-Scenario C: “Aanpassen aan de moderne tijd”
Alleen als we erin zouden slagen mensen te enthousiasmeren buiten de kring van de huidige leden
lijkt het mogelijk om een modernere versie van het genootschap tot leven te wekken. Dit kan door:
--- Samenwerking of integratie met verwante organisatie op het gebied van het historische
klavier (klavecimbel, pianoforte, eventueel orgel);
--- Samenwerking met conservatoria;
--- Versterken van onze online zichtbaarheid. Dat beperkt zich niet tot techniek, het gaat
vooral om mensen die als moderator willen optreden in blogs, whatsappgroepen etc;
--- Opzetten van een decentrale structuur: verschillende kringen van vrijwilligers die zich
inzetten voor een onderdeel, bijvoorbeeld klavichordbouw, excursies, repertoirekennis,
lezingen, masterclasses. Dit in plaats van een centraal bestuur dat organiseert en
deelnemers die consumeren.
--- Opzetten van een klavichordfonds dat ook verlieslatende activiteiten stimuleert en
mogelijk maakt.
In een volgende nieuwsbrief zullen we deze scenario’s nader uitwerken ter bespreking op de
komende jaarvergadering.
¶ Faits Divers
De jaarvergadering zal plaatsvinden op zaterdag 15 februari 2025. Het aansluitende concert zal
worden verzorgd door Esther Yae Ji Kim.
¶ Muziekbijlage
Kees Rosenhart heeft voor ons een “Klavierstück” gevonden dat J.F. Reichardt in 1782 maakte naar
aanleiding van een Ode van Petrarca. Een driedelig drama in Es-groot.
¶ Website NCG
Op onze website www.clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere klavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL
met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe
meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737),
Sander Ruys (tel. 06-23832937), Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546) en Pieter Kuipers
(secretaris, pieter@clavichordgenootschap.nl).
Nieuwsbrief
nr. 81, April 2024
Beste leden,
¶ Het voorjaar is nog jong, maar het is de hoogste tijd u te herinneren aan de twee activiteiten die
de komende maand in het verschiet liggen: het klavichordconcert van Reinhard Siegert op 20 april
en onze samenspeeldag op 18 mei in Ravenswaaij. Wij hopen velen van u te mogen ontmoeten.
Concert en masterclass door Reinhard Siegert op zaterdag 20 april in Leiden
¶ Komende zaterdag 20 april zal Reinhard Siegert naar Nederland komen voor een
klavichordconcert in de Waalse kerk, Breestraat 62 in Leiden. Hij heeft een kleurrijk programma
samengesteld dat we hier alvast prijsgeven.
J. S. Bach oder Gottfried Kirchhoff (1685 – 1746) Fantasia & Fughetta B-Dur BWV 907
Georg Philipp Telemann (1681 – 1767) Fantasia Nr. 8 g-Moll TWV 33:8
Vivace - Cantabile - Vivace
Johann Caspar Ferdinand Fischer (1656 – 1746) [Suite] VIII G- Dur
Praeludium - Chaconne
Alessandro Marcello (1673 - 1747) / J. S. Bach „Adagio" aus: Concerto d-Moll BWV 974
Georg Andreas Sorge (1703 – 1778) Sonate I B-Dur „im neuern Styl gesetzet“ (1745)
Moderato - Andante - Aria - Fugetta
Johann Friedrich Schmoll (1739 - 1794) Orgelstück G-Dur (1789)
J. S. Bach oder Gottfried Kirchhoff (1685 – 1746) Fantasia & Fughetta D-Dur BWV 908
U bent vanaf 10.00 welkom om de masterclasses bij te wonen die in de ochtend en de middag
zullen plaatsvinden. Het dagprogramma is:
- 10.00 ontvangst met koffie
- 10.30 aanvang masterclass
- 12.30 lunch (door u zelf mee te nemen, of in de buurt te bekomen)
- 13.30 concert
- 14.30 tweede serie masterclasses
- 16.00 afsluiting
U kunt actief deelnemen aan de masterclass door u op te geven via
info@clavichordgenootschap.nl. Wie het eerst komt die het eerst maalt! Er is een 5-octaafs
ongebonden klavichord beschikbaar, naar Silbermann. U bent vrij in de keuze van repertoire.
Toegang 30€ voor actieve deelnemers, 15€ voor toehoorders. Studenten 50% korting.
¶ Samenspeeldag in Ravenswaaij
Op zaterdag 18 mei 2024 is er onze klavichord samenspeeldag in het 17e-eeuwse kerkje van
Ravenswaaij. Het zou mooi zijn als u met velen wilt komen: mooi voor u, en mooi voor alle andere
aanwezigen!
Om 11.00 uur staan koffie en thee klaar en kan ieder zijn klavichord een plek geven, de deur is
open vanaf 10.30 uur. Ook wie geen eigen instrument kan meebrengen, mag spelen. We hopen
weer op veel muziekaanbod, zowel voor als na de lunch (zelf lunchpakket meenemen, voor koffie
en thee wordt gezorgd). Ook toehoorders en introducés zijn welkom. De kosten zijn € 10 p.p.
We beginnen met een muzikaal rondje waarbij elk het meegebrachte klavichord introduceert en
laat klinken. Na de lunch is er tijd waarin ieder de aanwezige instrumenten voor zichzelf kan
uitproberen. Het concert van ter plekke aangeboden, voorbereide bijdragen vormt dan de
afsluiting van de middag die rond 16 uur eindigt. Graag aanmelden op
info@clavichordgenootschap.nl.
¶ Faits Divers
In een volgende nieuwsbrief praten we u bij over de afgelopen ledenvergadering en over de
plannen voor het najaar.
Een dubbele muziekbijlage
U mag zich verheugen in twee muziekbijlages deze keer. Nu de koeien weer in de wei gaan is een
Capriccio passend. Kees Rosenhart heeft voor ons een Capriccio van Frescobaldi voorbereid, met
een Vlaamse bas erbij. Het stuk is gebaseerd op het lied “Almande Brun Smeedelyn” , dat krijgt u
deze keer erbij.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere klavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL
met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe
meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737),
Sander Ruys (tel. 06-23832937), Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546) en Pieter Kuipers
(secretaris, pieter@clavichordgenootschap.nl).
Nieuwsbrief
nr. 80, Januari 2024
Beste leden,
¶ Het nieuwe jaar is begonnen. Wij wensen u veel geluk, gezondheid en muziek in 2024. En mocht
u nog ruimte hebben voor goede voornemens dan stellen we u voor om dit jaar tenminste één van
de activiteiten van het Clavichord Genootschap te bezoeken. Want het bestuur heeft besloten om
de toekomst met opgeheven hoofd tegemoet te treden, we nodigen u uit om hieraan actief deel te
nemen.
¶ In deze nieuwsbrief vindt u onder meer informatie over:
• De jaarvergadering op zaterdag 17 februari in Doesburg
• De masterclass klavichord op zaterdag 20 april in Leiden
• De samenspeeldag op zaterdag 18 mei in Ravenswaaij
• De klavichordexcursie naar Friesland in oktober
• Het najaarsconcert in november
¶ Bernard Brauchli overleden. (1944-2023)
Op zaterdag 11 november 2023 overleed de voorvechter van het klavichord, Bernard Brauchli.
Zijn bijdrage aan de publieke belangstelling voor het klavichord is enorm geweest. Velen van u
zullen hem hebben ontmoet in Magnano in Noord-Italië, de plaats waar zijn moeder vandaan
kwam, waar hij jaarlijks klavichordcongressen organiseerde en waar klavichordminnend Europa
graag kwam. Er waren concerten, lezingen, en vooral heel veel inspirerende gesprekken en
contacten.
U kunt hem eren door zijn standaardwerk over het klavichord met de eenvoudige titel The
Clavichord (opnieuw) te lezen. Het is in 1998 uitgegeven maar nog steeds eenvoudig te bestellen
bij uw favoriete boekhandel of website. Het is de prijs van ongeveer 45€ meer dan waard.
¶ De toekomst van het Nederlands Clavichord Genootschap
De leden van het NCG hebben het bestuur opgedragen werk te maken van een toekomstplan voor
ons genootschap. Het afgelopen jaar zijn er met verschillende mensen gesprekken gevoerd en
ideeën uitgewisseld. Een overzicht van verschillende toekomstscenario’s voor ons genootschap
vindt u in de bijlage. We leggen de bal nu graag bij u terug. Graag ontvangen we reacties op dit
stuk per mail via info@clavichordgenootschap.nl . Als u dit uiterlijk 14 februari doet kunnen we
uw reacties samen bespreken op onze jaarvergadering.
¶ Jaarvergadering op zaterdag 17 februari
Onze jaarlijkse vergadering zal dit jaar gehouden worden ten huize van de bekende klavichorden
klavecimbelspeler Siebe Henstra in Doesburg. Hij zal ons ontvangen in zijn historische pand
De
Swarte Ram, Ooipoortstraat 60 in het oude centrum van Doesburg, waar hij ook zijn
instrumentenverzameling zal tonen. Programma:
- 10.00 deur open
- 10.30 NCG ledenvergadering (agenda in de bijlage)
- 12.00 lezing door Sander Ruys getiteld “Mozarts reisklavichord” (van Stein)
- 12.30 lunch in de Waag (op eigen kosten)
- 14.00 clavichordconcert door Siebe Henstra op een klavichord naar J.A.Hass, in 1967
gebouwd door Martin Skowroneck voor Gustav Leonhardt (programma zie bijlage)
Wij hopen op een grote opkomst met een levendige discussie over de toekomst van ons
genootschap.
Aanmelding graag tijdig per mail naar info@clavichordgenootschap.nl. Toegang
voor het concert bedraagt €15 per persoon (op rek NL13INGB0004740370), gratis voor
NCG-leden. Wie met de auto komt kan gratis parkeren aan de rand van het oude stadje.
Met de trein
kunt u reizen naar station Dieren of station Arnhem en vandaar per bus verder gaan. Mocht dat
alles voor u niet haalbaar zijn, dan zal het bestuur proberen u te helpen.
¶ Masterclass door Reinhard Siegert op zaterdag 20 april in Leiden
Zowel jonge musici, als ervaren klavichord-liefhebbers hebben ons laten weten dat ze graag
zouden zien dat er vaker een masterclass klavichordspel wordt gegeven. Naar aanleiding van het
schitterende concert dat Reinhard Siegert heeft gegeven op de afgelopen klavichorddagen van de
DCS in Keulen hebben wij besloten hem uit te nodigen voor een masterclass in Nederland. Hij
woont in Duitsland maar komt vaker naar Nederland: hij studeerde onder meer bij Menno van
Delft, ontving een prijs op het Festival Oude Muziek, speelde in 2023 op het Grachtenfestival en is
docent op het conservatorium van Arnhem.
Hij zal een masterclass klavichord en een concert geven op zaterdag 20 april in de Waalse kerk,
Breestraat 62 in Leiden, aanvang 10.30.
U kunt actief deelnemen aan de masterclass door u op te geven via
info@clavichordgenootschap.nl. Wie het eerst komt die het eerst maalt! Er is een 5-octaafs
ongebonden klavichord beschikbaar, naar Silbermann. U bent vrij in de keuze van repertoire.
Toegang 30€ voor actieve deelnemers, 15€ voor toehoorders. Studenten 50% korting.
¶ Samenspeeldag in Ravenswaaij
Zal plaatsvinden op zaterdag 18 mei. Noteert u dat in de agenda, dan kunnen we er een mooie dag
van maken.
¶ Faits Divers
• Deze maand werd bekend dat ons lid, Laurens de Man, de Nederlandse Muziekprijs heeft gekregen.
Het NCG feliciteert hem van harte met deze hoogste muzikale onderscheiding die in Nederland te
behalen valt. Voor het eerst in de geschiedenis is de prijs toegekend aan een organist en
klavichordspeler. NRC meldde dat hij vooral heeft gefocust op het laten horen van de diversiteit
van het orgel, improvisatie en clavichordspel.
• Snelle beslissers kunnen nog een bezoek brengen aan het Copenhagen International Clavichord
Festival 2024 dat op 2, 3 en 4 februari aanstaande gehouden wordt. Nadere informatie op
www.bronshojkirke.dk of op de website van het DCS, www.clavichord.info.
• De klavichorddagen in Keulen van afgelopen september waren voor ons een hart onder de riem.``
De opkomst was boven verwachting, er waren veel jonge mensen, maar ook doorgewinterde
bouwers en spelers. De locatie was mooi, er waren heel veel verschillende instrumenten te zien
en te horen en mooie concerten. Alle lof voor Suzana Mendes die deze dagen tot een groot succes
heeft gemaakt.
• Het najaarsconcert in het Jagthuis in Nederhorst den Berg door Menno van Delft en Dalyn Cook
bood een afwisselend en levendig uitgevoerd programma van muziek voor 1, 2, 3 en 4 handen.
Alles gespeeld op een origineel klavichord van Krämer uit 1803. Naast verschillende leden van het
NCG waren er in het publiek mensen die nog nooit een klavichord gehoord hadden. Weet u nog
wanneer u voor het eerst een klavichord hoorde?
• Ook in 2024 zal er een najaarsconcert zijn, zo mogelijk op zaterdag 23 of 30 november. Maar
daarvóór is er een excursie naar Friesland, waarschijnlijk op zaterdag 19 oktober. Details volgen.
• Het laatste papieren nummer van Clavichord International is nog niet gedrukt, maar de
voorbereidingen zijn ver gevorderd. U mag het dit voorjaar in uw brievenbus verwachten.
¶ Muziekbijlage
Dat de Berlijnse cellist en organist Christian Friedrich Schale (1713-1800) ook goed kon
componeren hoort u al in zijn opus 1: sei brevi sonate. Deze muziek werd aanvankelijk uitgegeven
“pour les dames” maar is tegenwoordig zonder bezwaar ook door heren uit te voeren.
Bijvoorbeeld op 18 mei in Ravenswaaij? Kees Rosenhart heeft een mooie uitgave voor u gemaakt
van de eerste sonate opus 1.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL
met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe
meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737),
Sander Ruys (tel. 06-23832937), Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546) en Pieter Kuipers
(secretaris, pieter@clavichordgenootschap.nl).
Nieuwsbrief
nr. 79, september 2023
Beste leden,
• Wij hopen dat u een goede zomer gehad heeft, en dat u en uw clavichord niet hebben geleden
onder het wisselende weer. Het is de hoogste tijd u op de hoogte te brengen van de mooie
activiteiten die dit najaar ons te bieden heeft.
In deze nieuwsbrief vindt u:
• Clavichorddagen in Keulen op 22, 23 en 24 september
• Ons Najaarsconcert op zondag 5 november
• NCG archief
• Muziekbijlage
¶ Clavichorddagen in Keulen
Al heel snel, namelijk in het weekend van 22, 23 en 24
september viert onze Duitse zusterorganisatie, de Deutsche
Clavichord Societät haar 30e verjaardag. Dit wordt een mooi
feest en vindt bovendien vlak bij Nederland plaats, slechts
drie uur met de trein of auto vanaf Utrecht. Het zou mooi zijn
als wij met een aanzienlijke Nederlandse delegatie acte de
présence kunnen geven.
Het meest originele programmapunt is zonder twijfel de
lezing van neurowetenschapper Stefan Kölsch, die zal
spreken over de invloed van geluidsterkte op onze muzikale
waarneming. Een uiterst relevant onderwerp voor iedereen die zich tot het clavichord wil
verhouden. Het openingsconcert is vrijdagavond, het verjaardagsconcert zaterdagavond en het
slotconcert is zondagmiddag. Alles vindt plaats in een mooie kerk in het centrum van Keulen.
Het volledige programma is te vinden op clavichord.info, hier kunt u zich ook aanmelden. De
voertaal is in principe duits, maar met engels of nederlands kunt u ook ver komen.
¶ Najaarsconcert: zondag 5 november 15.30 uur
Om van ons najaarsconcert iets bijzonders te maken hebben we dit jaar twee spelers uitgenodigd:
Menno van Delft en Dalyn Cook zullen het concert samen verzorgen. Ze spelen werken voor één,
twee, drie en vier handen, gelardeerd met poëzie en tekstfragmenten. Ze brengen een origineel
clavichord mee uit 1803, gebouwd door Kraemer en zonen uit Göttingen.
Dit concert zal gehoudenworden in het Jagthuis in Nederhorst den Berg, Middenweg 88. Een
routebeschrijving is te vinden op www.jagthuis.nl/informatie/route. Parkeren kan tegenover het
Jagthuis op de Machineweg.
Kaarten voor het concert
zin te koop via de website
van het Jagthuis
(www.jagthuis.nl) voor 20€
per persoon. Als geste naar
alle leden van het NCG heeft
het bestuur besloten de
entree gratis te maken, en
een vrijwillige bijdrage te
vragen. U kunt zich hiervoor aanmelden via ons mailadres
info@clavichordgenootschap.nl. We
horen graag tijdig of u erbij zal zijn, maar wie zich niet wil vastleggen
kan zich ook voor aanvang
bij de kassa melden.
¶ Archief
Het bestuur zou graag een overzicht krijgen van beschikbare archiefstukken van het NCG. Op het
ogenblik is er geen inventaris, en zelfs is niet bekend waar en bij wie historische stukken zijn
ondergebracht. Doel is om dit zoveel mogelijk bij elkaar te brengen en een inventaris op te stellen.
Mocht u archiefstukken in bezit hebben dan zouden wij dat graag horen, zodat ze opgenomen
kunnen worden in de inventaris.
¶ Muziekbijlage
Kees Rosenhart brengt u deze keer een kleurrijke toccata van Jan Adam Reincken (1643-1722),
eens organist van de Bergkerk in Deventer. In dit werk kunt u zowel uw technische als uw
expressieve vaardigheden bijslijpen.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL
met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe
meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737),
Sander Ruys (tel. 06-23832937), Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546) en Pieter Kuipers
(secretaris, pieter@clavichordgenootschap.nl).
Nieuwsbrief nr. 78, april 2023
Beste leden,
¶ De tweede nieuwsbrief van dit jaar ontvangt u van een ander mailadres dan u gewend bent. We
zijn blij dat het bestuur weer compleet is door de komst van een nieuwe secretaris, te bereiken op
pieter@clavichordgenootschap.nl.
In deze nieuwsbrief vindt u nieuws en cadeautjes:
• De samenspeeldag Ravenswaaij op zaterdag 20 mei;
• Verslag van de Algemene Ledenvergadering in huis Akerendam;
• Gluren bij de buren: Jubileum van de Deutsche Clavichord Societät in Keulen;
• Even voorstellen: nieuwe secretaris;
• Opheffing en toekomst Clavichord International;
• Uw cadeau: Harpsichord & Fortepiano Magazine;
• Uw tweede cadeau: muziekbijlage
¶ Samenspeeldag in Ravenswaaij
Op zaterdag 20 mei 2023 is de clavichord samenspeeldag in het 17e-eeuwse kerkje van
Ravenswaaij, gelegen aan de schilderachtige Lekdijk tegenover Wijk bij Duurstede. Het zou mooi
zijn als u met velen wilt komen: mooi voor u, en mooi voor alle andere aanwezigen!
Om 11.00 uur staan koffie en thee klaar en kan ieder zijn clavichord een plek geven, de deur is
open vanaf 10.30 uur. Ook wie geen eigen instrument kan meebrengen, mag spelen. We hopen
weer op veel muziekaanbod, zowel voor als na de lunch (zelf lunchpakket meenemen, voor koffie
en thee wordt gezorgd). Ook toehoorders en introducés zijn welkom. De kosten zijn € 10 p.p.
We beginnen met een muzikaal rondje waarbij elk het meegebrachte clavichord introduceert en
laat klinken. Na de lunch is er tijd waarin ieder de aanwezige instrumenten voor zichzelf kan
uitproberen. Het gebruikelijke concertje van ter plekke aangeboden, voorbereide bijdragen vormt
dan de afsluiting van de middag die rond 16 uur eindigt.
Wie graag van station Culemborg opgehaald zou willen worden, kan dit bij aanmelding aanvragen.
Aanmelden op info@clavichordgenootschap.nl.
¶ Verslag van de Algemene Ledenvergadering 2023 en concert in huis Akerendam;
Op zaterdag 18 februari was er in het prachtige huis Akerendam in Beverwijk de jaarlijkse
vergadering van ons Genootschap. Wat daar besproken is kunt u lezen in de concept-notulen die
u in de bijlage vindt. In de wandelgangen en in de keuken is nog veel meer besproken.
Ons bestuurslid Sander Ruys had twee ongebonden clavichorden meegebracht: een recent
instrument, in 2021 gebouwd naar Specken, Stockholm 1743, omvang C-d3 van gebeitst
iepenhout en een in 2012 gebouwd instrument naar Silbermann, Straatsburg 1775, omvang FF-f3
van Frans notenhout.
Beide instrumenten werden bespeeld door Pieter Jan Belder. Hij speelde
Bach’s vijfde Franse suite, 4 Preludes en Fugas uit het Wohltemperierte Clavier en de zesde
Kenner und Liebhaber sonate Wq.55 van Carl Philipp Emanuel Bach.
¶ Gluren bij de buren: Jubileum van de Deutsche Clavichord Societät in Keulen
Onze Duitse vrienden bestaan 30 jaar. Dat vieren ze met een mooie bijeenkomst in het weekend
van 22-24 september in de Karthuizerkerk in Keulen. Alle leden van het Nederlands Clavichord
Genootschap zijn van harte welkom, we hopen natuurlijk velen van u daar te mogen ontmoeten,
het is niet ver van Nederland. Het weekend begint vrijdagavond. De DCS heeft een nieuwe,
kleurrijke website (www.clavichord.info) gemaakt die een bezoek waard is, al was het maar
omdat daar een prijsvraag staat die u gratis toegang tot dit weekend kan brengen: men zoekt
pakkende teksten en plaatjes betreffende het clavichord. Details over het programma volgen nog,
we houden u op de hoogte.
¶ Het clavichord: de laptop onder de clavierinstrumenten
(De nieuwe secretaris, Pieter Kuipers stelt zich voor)
In de laatste nieuwsbrief van 2022 stond een oproep: ‘Wie wil secretaris van ons genootschap
zijn?’. In een idealistische bui heb ik gereageerd en ben op de ledenvergadering uw nieuwe
secretaris geworden. Voor mij is het clavichord de laptop onder de klavierinstrumenten: je klapt
hem open en betreedt een eigen wereld, gevoed door levenspartners zoals Bach en zn. Je klapt
hem dicht en kunt het instrument relatief eenvoudig meenemen. Mozart reisde zo, Beethoven en
Haydn werden er groot mee. Maar het clavichord is meer dan een venster op het verleden, het
instrument heeft ook een toekomst. Steeds meer mensen ontdekken dat de grenzen van de groei
zijn bereikt of overschreden: nog meer geluid, nog grotere bijeenkomsten. Schreeuwen om
aandacht werkt niet meer. Het clavichord past in deze tijd van nieuwe kleinschaligheid, van focus
op zaken die ons raken en van aandacht voor het individu. Wie kennis wil maken met het
clavichord moet goed zoeken. Een geïnteresseerde liefhebber kan eenvoudiger toegang krijgen
tot een prachtig kerkorgel, of tot een moderne piano dan tot een clavichord. Er is nog veel te doen.
Samen met u hoop ik daar een bijdrage aan te kunnen geven.
Lang geleden studeerde ik muziekwetenschap in Utrecht en natuurkunde in Groningen, een mooie
combinatie. Na mijn afstuderen werkte ik vele jaren in commerciële en technische functies bij de
KLM. Internationaal samenwerken heeft me veel geleerd over cultuurverschillen en -
overeenkomsten. Ik leerde onderhandelen van de Amerikanen, gastvrijheid van de Arabieren,
samen eten van de Italianen en diplomatie van de Fransen. Na een aantal jaren vanuit Frankrijk
gewerkt te hebben keerde ik in 2013 terug naar Nederland om meer tijd aan de muziek te kunnen
besteden. Dat gaf ruimte om moderne piano te studeren aan de Schumann Akademie en
historische instrumentenbouw aan het Conservatorium van Gent. Kamermuziek is mijn muzikale
en sociale thuisbasis. Ons Jagthuis in Nederhorst den Berg is een ontmoetingsplaats voor musici
en publiek, wij organiseren er al meer dan 20 jaar zo’n 25 concerten per jaar. Op het ogenblik ben
ik bezig met een onderzoek naar de Nederlandse klavierbouwer Louis Dulcken, kleinzoon van de
Antwerpse klavecimbelbouwer Johannes Daniel Dulcken. Daarnaast adviseer ik restaurateurs
over historische besnaring van instrumenten. Want veel is nu anders dan in de 18e eeuw, maar
niet de natuurwetten. Naast mijn functie bij het NCG ben ik ook bestuurder van het Clavecimbel
Genootschap, de Van Swieten Society en natuurlijk de Stichting Jagthuis Kamermuziek.
Pieter
Kuipers.
¶ Opheffing en toekomst Clavichord International
Het blad dat ons zo lang geboeid en verbonden heeft wordt opgeheven, u hebt het vernomen. Er
komt hopelijk nog één afsluitend nummer. Heel veel artikelen zijn van blijvende waarde en
daarom is het bestuur van zins om alle edities van Clavichord International online beschikbaar te
maken: Clavichord Online. Dit vraagt technische aanpassingen van onze website, en digitalisering
en indexering van al het materiaal. We denken aan 2024 om deze klus te klaren, niet 2023.
Voor u betekent dit het heroverwegen van uw NCG-lidmaatschap. Ziet u het als een zakelijk
transactie (u koopt een tijdschrift en betaalt anderen daar iets voor) of wilt u bijdragen aan een
gemeenschap die het clavichord een warm hart toedraagt? Wij hopen het laatste want samen
kunnen we meer.
¶ Uw twee cadeaus
Ook nu heeft Kees Rosenhart een mooie muziekbijlage voor op uw lessenaar gemaakt. Dit keer
krijgt u een hele suite, in b-klein, van Johann Ludwig Krebs.
Als bijlage vindt u een tweede cadeau, het is het volledige laatste nummer van het tijdschrift
‘Harpsichord & Fortepiano’. In dit nummer twee lange artikelen over het clavichord: organist
Terence Charlston schrijft over de positieve invloed van het pedaalclavichord op zijn orgelspel,
Paul Simmonds schrijft over repertoire voor clavichord. Dit tijdschrift bestaat al 50 jaar en gaat
over vroege klaviermuziek en -instrumenten. Een aanrader voor iedereen die meer wil weten,
vooral vanwege de altijd hoge kwaliteit van de bijdragen. Een abonnement is af te sluiten via hun
website hfmagazine.info/.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek
WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te
kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij
info@clavichordgenootschap.nl).
¶ Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737),
Sander Ruys (tel. 06-23832937), Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546) en Pieter Kuipers
(secretaris, pieter@clavichordgenootschap.nl).
Bijlagen:
- Concept notulen Algemene Ledenvergadering 18 februari 2023
- Muziekbijlage: Johann Ludwig Krebs, Suite in b-klein
- Harpsichord & Fortepiano, Jaargang 27/1, herfst 2022
Nieuwsbrief nr. 77, 20 januari 2023
Beste leden,
¶ Het bestuur wenst iedereen een gelukkig, muzikaal en gezond 2023.
¶ De eerste nieuwsbrief dit jaar gaat over:
• Algemene Ledenvergadering 2023 en clavichordconcert door Pieter-Jan Belder
• Samenspeeldag
• Muziekbijlage
¶ Algemene Ledenvergadering 2023 en clavichordconcert
Datum: 18 februari, 11:00 uur, Deur open 10:30 uur. Aanvang concert: ca 14:00 uur.
Plaats: Het Huis Akerendam te Beverwijk
Adres: Velserweg 20, 1942 LD Beverwijk. Dit is recht tegenover het station en een parkeerplaats die op zaterdag gratis is.
De lunch wordt gratis aangeboden voor leden die de algemene ledenvergadering bijwonen. Het concert is gratis voor leden. Niet-leden betalen €15. Introducées zijn welkom.
Het clavichordconcert wordt uitgevoerd door Pieter-Jan Belder. Hij speelt werken van JCF Fischer, JS Bach en CPE Bach.
Aanmelden
Leden die aanwezig willen zijn bij de algemene ledenvergadering en/of het concert moeten zich aanmelden, vanwege de lunch en het maximum aantal bezoekers, op clavichord.akerendam@gmail.com
Graag aangeven of u de ALV, lunch en concert wilt bijwonen, of alleen het concert.
Gezien de beperkte omvang van de zaal en het regelen van de lunch is aanmelding noodzakelijk, voor 15 februari! Leden die zich al hebben aangemeld, hoeven dat niet opnieuw te doen.
Agenda van deze Algemene Ledenvergadering
1. Opening en Agenda
2. Notulen van de Algemene Ledenvergadering van 2 april 2022
3. Jaarverslag van het bestuur
4. Financieel jaarverslag NCG en CI
5. Bevindingen van de Kascommissie
6. Verkiezing bestuursleden
7. Toekomstige activiteiten
8. Rondvraag en sluiting
Bij 2: Concept bijgesloten.
Bij 4: Het verslag zal op de vergadering ter inzage liggen.
Bij 6: Het bestuur stelt voor Pieter Kuipers tot bestuurlid te benoemen.
¶ Volgens het rooster is Henk Glas aan de beurt als penningmeester af te treden in 2023. Hij stelt zich herkiesbaar. Eventuele tegenkandidaten wordt verzocht zich te melden bij het bestuur voor 15 februari 2023.
¶ Samenspeeldag
Op zaterdag 20 mei 2023 is een clavichord samenspeeldag in het 17e-eeuwse kerkje van Ravenswaaij, gelegen aan de schilderachtige Lekdijk tegenover Wijk bij Duurstede. Om 11.00 uur staan koffie en thee klaar en kan ieder zijn clavichord een plek geven. Ook wie geen eigen instrument kan meebrengen, mag spelen. We hopen weer op veel muziekaanbod, zowel voor als na de lunch (zelf lunchpakket meenemen, voor koffie en thee wordt gezorgd). Ook toehoorders en introducés zijn welkom. De kosten zijn € 10 p.p.
We beginnen met een muzikaal rondje waarbij elk het meegebrachte clavichord introduceert en laat klinken. Na de lunch is er tijd waarin ieder de aanwezige instrumenten wat voor zichzelf kan uitproberen. Het gebruikelijke concertje van ter plekke aangeboden, voorbereide bijdragen vormt dan de afsluiting van de middag die rond 16 uur eindigt.
Wie graag van station Culemborg opgehaald zou willen worden, kan dit bij aanmelding aanvragen.
Aanmelden op info@clavichordgenootschap.nl
¶ Muziekbijlage
Chaconne 24 en 47 van L. Couperin zijn weer verzorgd door Kees Rosenhart.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
¶ Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (tel. 051-7396069) en Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546).
Nieuwsbrief
nr. 76 extra, 25 oktober 2022
Beste leden,
¶ De 3e Nieuwsbrief dit jaar die gaat over het najaars klavichordconcert door Pieter-Jan Belder en over het opheffen van het blad, Clavichord International, de Algemene Ledenvergadering/Ledendag, 2023 en de muziekbijlage.
¶
OPMERKING: DIT CONCERT GAAT NIET DOOR!!
Datum concert: 10 december, 15:15 uur Pieter-Jan Belder, klavichord
Graag opgeven als u het concert wilt bijwonen: info@clavichordgenootschap.nl
Plaats: Dorpskerk Voorst (Gelderland, vlakbij Zutphen)
Adres: 7383 CA Voorst Gem Voorst (van welke kant je het dorp Voorst ook benadert, de slanke torenspits van de Dorpskerk is altijd te zien). Er is een treinverbinding naar Voorst vanaf Apeldoorn en Zutphen, vanaf het station is het ongeveer 15-20 minuten lopen naar de kerk, ophalen vanaf het station is eventueel mogelijk, dit graag van tevoren opgeven.
Deur open: 15:00 uur.
Entree: € 15,-- inclusief 1 consumptie
Programma: composities van o.a. D. Buxtehude, J.S. Bach, C.P.E Bach.
¶ Clavichord International
Het komende november-nummer van Clavichord International, vol 26 nr 2 zal het laatste regulier verschijnende nummer van CI zijn!
De opheffing van het Britse genootschap (ca. 45 abonnee’s), een decimering van het aantal Amerikaanse abonnee’s (met ca. 40) maar ook de terugloop van het aantal leden van het NCG, DCS en andere genootschappen is daar debet aan. De combinatie van dit dalend aantal abonnee’s (ooit bijna 500, nu krap 170) en de zeer sterk gestegen verzend- en printkosten maken het voor het NCG helaas onmogelijk om de uitgave voort te zetten.
Dit doet natuurlijk pijn, maar wij denken dat het nu in 1 keer beëindigen van het blad minder pijn zal doen dan het langzamerhand afbouwen middels de kaasschaaf methode.
Bij dit treurige nieuws hebben wij echter ook nog iets positiefs te melden. Het bestuur van het NCG heeft besloten dat we willen ondersteunen om in het komende jaar, 2023, nog éénmaal een nummer van CI te laten verschijnen. Het is de bedoeling dat dit een soort “feest” of “rouw” nummer zal worden, geheel in full-color, én om niet verspreid onder alle huidige leden/abonnee’s!
Hierbij moeten we wel het voorbehoud maken dat dit afhankelijk is van de hoeveelheid en de kwaliteit van de aangeleverde kopij. Dit is ook de reden dat we geen termijn voor dit laatste nummer geven, we houden het op “ergens in 2023”.
De beëindiging van CI houdt automatisch in dat de abonnementen worden beëindigd. Leden van de vereniging blijven lid. De contributie wordt verlaagd naar € 25,--
¶ Bestuur en kascommissie
Wat betreft de bestuurlijke en formele kant van het NCG zijn er nog twee problemen te melden:
Het bestuur is op dit moment dus echt gemankeerd, willen wij als genootschap niet dezelfde kant opgaan als BCS dan zullen deze beide functies ingevuld moeten worden.
Daarom een dringende oproep aan alle leden om zich aan te melden voor één van beide functies, dit kan bij het bestuur via info@clavichordgenootschap.nl.
¶ Algemene Ledenvergadering/Ledendag
Datum: 18 februari, 11:00 uur, Deur open 10:30 uur. Aanvang concert: ca 14:15 uur.
Plaats: Het Huis Akerendam te Beverwijk
Adres: Velserweg 20, 1942 LD Beverwijk (recht tegenover het station).
Aanmelden
Leden die aanwezig willen zijn bij de ALV/Ledendag moeten zich aanmelden (vanwege de lunch en het maximum aantal bezoekers) op clavichord.akerendam@gmail.com
Graag aangeven of u de ALV met aansluitend lezing, lunch en concert wilt bijwonen, of alleen het concert.
N.B. Gezien de beperkte omvang van de zaal en het regelen van de lunch is aanmelding noodzakelijk, voor 15 februari!
¶ Muziekbijlage
De Dixhuit Pièces Opus III & VI van Chr. Fr. Ruppe en het Menuett KV 355 (576b) van W.A. Mozart zijn weer verzorgd door Kees Rosenhart.
Nieuwsbrief
nr. 76, mei 2022
Beste leden,
¶ Ik volsta deze 3e Nieuwsbrief dit jaar met activiteit aankondigingen te beginnen met de Samenspeeldag.
¶ Samenspeeldag 21 mei 2022
Op 21-05-2022 is er weer de jaarlijkse Samenspeeldag te Ravenswaaij in de Nicolaaskerk, Lekbandijk 57, 4119RB Ravenswaaij.
Ontvangst: 10:30u
Aanvang: 11:00u
Bereikbaarheid telefoon voor mensen die van het station moeten worden opgehaald, Erik van Bruggen, +31 6 26 95 84 20
¶ Benefietconcert op klavechord in Stadsklooster Middelburg
Zaterdagavond 14 mei 2022 is er weer een benefietconcert ten bate van de Middelburgse Stichting De Rijckere-orgel 1776. Deze stichting heeft afgelopen februari een historisch orgel van gebroeders De Rijckere uit 1776 aangekocht en zoekt nog financiële middelen om dit in instrument te restaureren en over te plaatsen naar de St. Augustinuskerk in Middelburg. Daarom zijn er ook dit jaar verschillende benefietconcerten.
Op 14 mei staat niet het orgel, maar het klavechord centraal tijdens het benefietconcert. Vandaag een wat vergeten klavierinstrument, maar in de 17e en 18e eeuw zonder twijfel het bekendste klavierinstrument. André Poortvliet heeft een programma samengesteld met muziek van Matthias Weckmann, Johann Jakob Froberger, Dietrich Buxtehude, Johann Sebastian Bach, Johann Ernst Bach en Carl Philipp Emanuel Bach. Hij bespeelt twee verschillende klavechorden: een 17e eeuws type naar Johann Jakob Donat (1700) en een 18e eeuws type naar Christian Gottlob Hubert (1785).
De bijzondere locatie, de ‘huiskamer’ van Stadsklooster Simpelhuys te Middelburg, en de intieme klanken van het klavechord maken dit tot een unieke belevenis. Het aantal stoelen is beperkt, daarom is het verstandig om te reserveren via onze website.
Het concert begint om 20.00 uur, het stadsklooster is vanaf 19.30 uur geopend (ingang via de kloostertuin aan de Bodenplaats). Na afloop wordt u een glas wijn aangeboden.
Toegangsprijzen € 15 en onder de 18 jaar € 10. Kaarten zijn te reserveren via www.derijckereorgel.nl
¶ Klavichordcursus Suzana Mendes 16-06-2022 tot en met 19-06-2022 (zie onderstaand link)
47. CLAVICHORDTAGE IN WESEL, 6. BIS 8. MAI 2022
Met vriendelijke groeten van het NCG bestuur, Henk Glas, penningmeester, Jeroen Heijungs, Sander Ruys en Erik van Bruggen, voorzitter
Het bestuur is bereikbaar via info@clavichordgenootschap.nl
Nieuwsbrief nr. 75, maart 2022
¶ Beste Leden,
De 2e Nieuwsbrief dit jaar, en die gaat dit keer alleen over de uitgestelde ALV/Ledendag 2022, want het bestuur heeft datum en plaats daarvoor kunnen vastgeleggen.
¶ Oproep Algemene Ledenvergadering/Ledendag
Datum: 2 april, 11:00 uur. Deur open: 10.30 uur. Aanvang concert: ca. 14.15 uur.
Plaats: Het Huis Akerendam te Beverwijk.
Adres: Velserweg 20, 1942 LD Beverwijk (recht tegenover het station).
In de bijlagen een kaartje van de omgeving van Akerendam met aanduiding van de gratis parkeergelegenheid, dichtbij het busstation.
¶ Aanmelden
Leden die aanwezig willen zijn bij de ALV/Ledendag moeten zich aanmelden (vanwege de lunch en het maximum aantal bezoekers) op clavichord.akerendam@gmail.com
Graag aangeven of u de ALV met aansluitend lezing, lunch en concert wilt bijwonen, of alleen het concert.
N.B. Gezien de beperkte omvang van de zaal en het regelen van de lunch is aanmelding noodzakelijk, voor 30 maart!
¶ Conceptagenda ALV
1. Opening en vaststelling agenda.
2. Goedkeuring Notulen van de vorige ALV, november 2021. (Zie bijlage.)
3. Jaarverslag van het bestuur.
4. Financieel jaarverslag NCG en CI (exploitatierekening & balans 2021, begroting 2022)
5. Bevindingen van de Kascommissie
6. Verkiezing nieuwe leden Kascommissie
7. Datum ALV en Samenspeeldag volgend jaar
8. Toekomstige activiteiten
9. Herbenoeming Erik en Jeroen.
10. Rondvraag en sluiting
V.w.b. punt 9 van de concept-agenda:
Indien leden tegenkandidaten willen aanmelden voor de vrijkomende bestuursfuncties van Erik en Jeroen, graag dit ruim voor de ALV doen, per post of e-mail aan het bestuur.
¶ Lezing
Na de ALV zal Jaap Jan Steensma een voordracht houden over de 3-delige ‘Syntagma Musicum’ van componist, organist, Hofkapellmeister en (muziek-)theoreticus Michael Praetorius (1571-1621). Dit werk is nog altijd van groot belang voor de uitvoeringspraktijk van Duitse muziek uit de Vroegbarok.
Hij was bevriend met Schutz en Scheidt.
Over Jaap Jan: hij is organist van het Hinsz/Flentrop-orgel van de Universiteit Utrecht, het Bätz-orgel van de Torenpleinkerk in Vleuten en van Hilversumse parochiekerken. Daarnaast speelt hij regelmatig basso continuo of ‘groot orgel’ in vocale en/of instrumentale concerten.
Peter van Dijk was zijn mentor tijdens zijn opleiding tot orgeladviseur. Na het ‘cum laude’ afronden van de opleiding ontstond het samenwerkingsverband ‘Orgeladvies’.
Jaap Jan is secretaris van het College van Orgeladviseurs Nederland en is als orgeladviseur gecertificeerd en daarnaast gelieerd aan de Cie. Orgelzaken van de PKN.
Tenslotte is hij redacteur van tijdschrift De Orgelvriend.
Website: https://www.orgeladvies.nl
¶ Lunch:
Het NCG biedt leden die de ALV bijwoonden (en zich opgaven J) een lunch aan.
¶ Concert
Na de lunch volgt, ca. 14:15 uur, een concert door Valentina Villaseñor.
Zie de bijlage voor het programma.
Over Valentina: na haar studies compositie en piano in Santiago de Chile, verhuisde zij naar Nederland om clavecimbel te studeren aan het Kon. Conservatorium in Den Haag, bij Jacques Ogg, en ook basso continuo en improvisatie bij Patrick Ayrton.
Later verhuisde ze naar Duitsland om zich verder te bekwamen op clavecimbel en clavichord bij Bernhard Klapprott aan de Muziek Universiteit ‘Franz Liszt in Weimar.
Valentina nam deel aan masterclasses van eminente musici als Christophe Rousset, Francesco Corti, Midori Seiler, Kris Verhelst, Corina Marti, en Dirk Börner. Ze speelde als solo en continuo clavecinist in Duitsland, Nederland, Finland, Frankrijk en Chili.
Als hartstochtelijk pleitbezorger van het clavichord kreeg ze een beurs van de Deutsche Clavichord Societät in 2019 en 2020, en trad ze op tijdens de DCS Clavichord Tagen en op het Kunstfest Weimar.
Zij is lid van het ‘Q Ensemble Berlin’, een groep die oude en nieuwe muziek combineert met theater en andere beeldende kunsten. Ook speelt ze clavichord als continuo instrument met traverso speler Vera Plosila in hun duo ‘Pour les dames’.
Website: https://valentinavillasenor.info
Met vriendelijke groeten van het NCG bestuur, Henk Glas, penningmeester, Jeroen Heijungs, Sander Ruys en Erik van Bruggen, voorzitter
Het bestuur is bereikbaar via info@clavichordgenootschap.nl
Nieuwsbrief nr. 74, januari 2022
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ Beste Leden,
De 1e NCG Nieuwsbrief van 2022, en gelijk ook de 1e samengesteld door de opvolger van Tom Brockmeier als secretaris, Kees van der Steege.
Het bestuur wenste u al via e-mail een voorspoedig en gezond 2022 toe, en dat brengt me gelijk op het verzoek om wijzigingen van uw mailadres aan het bestuur door te geven.
¶ Opnieuw weer onze dringende oproep om collega-clavichordspelers, die nog geen NCG-lid zijn, over te halen dat wel te worden. De voordelen van het clavichord voor piano-spelers zijn al voldoende bekend (geen burengerucht en makkelijk transport).
Wij sturen geïnteresseerden graag een gratis proefnummer van het Engelstalige ‘Clavichord International’, terwijl uzelf deze Nieuwsbrief kunt doorzenden.
Meer leden zijn dringend nodig, simpelweg omdat de kas leeg raakt. Het ledental is het afgelopen jaar gedaald tot minder dan 100, ondanks de aanmelding van nieuwe leden.
¶ ALV/Ledendag, lezing en concert, 13 november 2021
Het betrof hier de uitgestelde ALV van februari. De conceptnotulen van deze ALV worden u z.s.m. toegezonden, samen met de uitnodiging voor de komende ALV/Ledendag.
“Het was een genoegen om met een aantal leden van het clavichordgenootschap weer eens bij elkaar te komen, te vergaderen en een concert bij te wonen”, aldus Gerard van de Meerakker.
Bijgaand zijn verslag van het concert door Dietrich Kollmannsperger uit Tangermuende.
¶ De in principe op de 3e zaterdag van februari te houden ALV/Ledendag 2022 moet ook dit keer verschoven worden, vanwege de onduidelijkheid over de COVID 19 maatregelen, in combinatie met de beperkte voorbereidingstijd. Het bestuur komt op korte termijn met een uitnodiging voor een nieuwe datum.
Voorzover nu verwacht zal de Samenspeeldag wel op de 3e zaterdag in mei plaatsvinden. Zodra hierover meer bekend is ontvangt u bericht.
¶ Muziekbijlage
De Sonata Rondon en Fa mayor van Antonio Soler, weer verzorgd door Kees Rosenhart.
¶ Voorspeelavond klavecimbelstudenten van Menno van Delft, met ook wat clavichordmuziek.
Woensdag 30 maart, aanvang 19:30 uur, Sweelinck-Zaal Conservatorium van A’dam.
¶ Website NCG
Op onze website www.clavichordgenootschap.nl kunnen leden, spelers, bouwers, muziek-uitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken!
Nieuwe meldingen zijn welkom. Zie mailadres hieronder.
Met hartelijke groet, namens het bestuur,
Erik van Bruggen, voorzitter.
¶ Het bestuur is bereikbaar via info@clavichordgenootschap.nl
¶ Het concert door Dietrich Kollmannsperger, 13 nov 2021
Voorafgaand aan het concert vertelde de speler ons dat het zijn bedoeling was de nadruk
te leggen op het clavichord als instrument voor organisten om thuis te kunnen studeren.
We moesten daarom niet rekenen op muziek in de empfindsame stijl.
Als eerste werd gespeeld Praeambulum in C van Heinrich Scheidemann (1596-1663), leerling van J.P. Sweelinck, een schakel in de keten tussen Sweelinck en J.S. Bach. Een gedegen polyfoon werk met imitaties en sequensen, vakkundig geschreven.
Als tweede 2 dansen uit Terpsichore van Michaël Praetorius (1571-1621), ook wel
Schultheisz, Schulteis of Schulze geheten. Een Volte en een Courante. Dit keer dus in een zetting voor klavier te horen.
Van de Amsterdamse organist Anthoni van Noordt (1619-1675), ook bekend van wege zijn rol bij het keuren van orgels in Amsterdam en Rotterdam, hoorden we de fraaie polyfone Fantasie in e, een nogal strenge compositie, met uitgebreide imitaties.
Girolamo Frescobaldi kwam aan bod met zijn Aria detto balletto, een meesterlijke serie van 8 variaties op een aria. Een aantrekkelijke keuze in dit programma.
Bij het beluisteren van dit werk kreeg ik het gevoel dat de speler haast had. Sommige
slotnoten leken wat kort aangehouden. Maar dat was waarschijnlijk het gevolg van de erg strikte interpretatie van het notenbeeld zoals dat aan ons overgeleverd is. Vanaf de oudste uitgave die ik kon vinden, uit 1637, tot aan de meest recente uitgaven, was er behalve het aantal lijnen in de notenbalken - in de oudste uitgave bevat het systeem 6 lijnen in de bovenste balk en 8 lijnen in de onderste balk - weinig veranderd. De lengte van een aantal slotnoten is korter dan overeenkomt met de regelmaat die je in een balletdans verwacht. En een aantal van de naar onze ideeën reeds volledig volle slotmaten bevat nog een boventallige extra slotnoot. Als je alle notenwaarden letterlijk speelt zoals ze genoteerd staan, dan kom je inderdaad tot een uitvoering zoals wij die hebben kunnen beluisteren. Zelf zou ik een wat vrijere interpretatie hebben gekozen. Dan bestaat er minder kans dat de balletdansers struikelen.
Van José António Carlos de Seixas (1704-1742) hoorden we een sonate in Bb majeur, delen allegro en menuet 1 en 2, en een sonate in g mineur. Seixas was een Portugese componist en organist, vooral bekend vanwege zijn klaviersonates. Na zijn jeugd in Coimbra verhuisde hij naar Lissabon, als organist van de koninklijke kapel en de
kathedraal van Lissabon. Hij was bevriend met de oudere Domenico Scarlatti, die hem zeer hoogachtte vanwege zijn klavierspel, en hij werd in 1738 tot ridder geslagen, evenals Scarlatti. De muzikale verwantschap met Scarlatti is duidelijk.
Tot slot hoorden we van J.S. Bach het oerdegelijke Preludium en Fuga in Bb majeur uit Das Wohltemperierte Klavier deel 1.
Al met al een redelijk veelzijdig programma, waarin toch te horen was dat het vooral
orgelmuziek was die op een clavichord vertolkt werd.
Toch zou het programma nog aantrekkelijker zijn geweest als er ook wat clavichordmuziek in de empfindsame stijl zou zijn gespeeld. Dat zou de specifieke mogelijkheden van het clavichord meer tot zijn recht hebben doen komen. De speler is er evenwel goed in geslaagd te laten horen hoe het clavichord klinkt wanneer het wordt gebruikt als oefeninstrument door de consciëntieuze organist die strenge muziek speelt.
Gerard van de Meerakker
Bijlage bij NCG Nieuwsbrief nr. 74
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ De derde Nieuwsbrief in 2021. Nog steeds met de dringende oproep om bevriende clavichordbezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Om pianospelers in de omgeving erop te wijzen, dat veel problemen te voorkomen zijn door op clavichord over te stappen. Draag een eventueel geïnteresseerde voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen.
Meer dan enige aanwas van het ledental is urgent. Het ledental is het afgelopen zeer rustige jaar helaas gedaald tot 98, ondanks de aanmelding van nieuwe leden. Bezitters van een clavichord kunnen toch niet zonder het NCG en CI, al was het maar om het Genootschap te steunen!!!
¶ Vorig jaar is in de ALV besloten de ALV voortaan op de derde zaterdag van februari te houden en de Samenspeeldag op de derde zaterdag in mei. Door de pandemie is het daar dit jaar niet van gekomen. Het bestuur heeft besloten de Ledendag dit jaar op 13 november te laten plaatsvinden.
¶ De Algemene Ledenvergadering zal dit jaar plaatsvinden op 13 november in het Huis Akerendam,
te Beverwijk, deur open 10u30, concert begint om 14u15.
Adres: Velserweg 20, 1942 LD Beverwijk (recht tegenover het station).
Parkeergelegenheid is dichtbij aanwezig:
https://www.google.nl/maps/place/Akerendamlaan,+1942+LZ+Beverwijk/@52.4770713,4.651445,18.28z/data=!4m5!3m4!1s0x47c5f0608fbb43ad:0x378b0d5f506ea66c!8m2!3d52.4800486!4d4.6494825?hl=nl
In de bijlagen een kaartje van de omgeving van Akerendam met aanduiding van de gratis parkeergelegenheid.
In verband met de pandemie en de daarvoor passende maatregelen wordt de leden die aanwezig willen zijn verzocht zich aan te melden op Clavichord.akerendam@gmail.com. Laat a.u.b. weten of u a) de vergadering plus lezing en lunch en/of b) het concert wil bijwonen en met hoeveel personen. Bij de ingang zal controle op de QR-code plaats vinden. Gezien de beperkte omvang van de zaal en het regelen van de lunch is de aanmelding gewenst, en wel voor 6 november!
KORTOM: aanmelden en QR-code meenemen
Conceptagenda ALV (13-11-2021)
1 Opening en agenda
2 Notulen van de vorige ALV (08-02-2020)
3 Jaarverslag van het bestuur voor te dragen door de secretaris
4 Financieel jaarverslag NCG en CI (exploitatierekening en balans 2020, begroting 2021)
5 Bevindingen van de Kascommissie
6 Verkiezing nieuwe leden Kascommissie
7 Datum ALV en Samenspeeldag volgend jaar
8 Toekomstige activiteiten
9 Aftreden secretaris
10 Herverkiezing Sander Ruys en Jeroen Heijung, verkiezing nieuwe secretaris (Het bestuur stelt Kees van der Steege voor)
11 Rondvraag en sluiting
Kees van der Steege (1952) is woonachtig in Leiden en is aldaar orgelleerling van Erik van Bruggen. Naast ruime oefenmogelijkheden op het orgel van de Waalse Kerk in Leiden heeft hij voor thuisstudie een clavichord van Dick Verwolf uit 2019. Hij is altijd werkzaam geweest in de luchtvaart en heeft van daaruit ruime ervaring met tekstschrijven en 'editing' (en notulering). Hij hoopt met deze ervaring het NCG te kunnen ondersteunen.
Na de Algemene Ledenvergadering zal Sander Ruys een voordracht houden over twee clavichorden.
Het NCG biedt de leden die de vergadering bijwoonden vervolgens een lunch aan in Akerendam.
Na de lunch volgt een concert door Dietrich Kollmannsperger. Voor het programma zie de bijlagen.
Dietrich Kollmannsperger, (*1958) is als concertorganist, clavichordspeler en orgelwetenschapper actief. Zijn basisopleiding voor piano en orgel volgde hij van 1972 tot 1977 bij Ingeborg Walter in Tangermünde, om zich daarna zelfstandig verder te bekwamen op het gebied van orgelinterpretaties. Vooral de problemen om historische muziek op verantwoorde wijze uit te voeren hebben zijn bijzondere aandacht, hiertoe aangespoord door Helmut Perl en Jean-Charles Ablitzer en later, op het gebied van clavichordinterpretaties, door Erik van Bruggen.
Van zijn repertoire vormen de werken uit de 17e en 18 e eeuw het zwaartepunt.
Sinds 1979 geeft hij concerten, voornamelijk op historische orgels, in Duitsland, Polen, Denemarken, Frankrijk, Nederland en Gran Canaria. Verder verzorgde hij al meerdere radio- en CD-opnamen in Duitsland en Nederland.
Ook is hij actief als orgelonderzoeker, hoofdzakelijk gespecialiseerd in de werken van de orgelbouwers Scherer (17e eeuw), Joachim Wagner (18e eeuw) en zijn school.
Daarnaast is hij adviseur bij diverse orgelrestauratieprojecten en betrokken bij de nieuwe uitgave van de New Grove Dictionary (1999) en het Bach-Handbuch (Laaber-Verlag, 2007).
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer twee Noels van Dandrieu, ruim op tijd voor Kerstmis dit jaar.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546). Het bestuur is bereikbaar via info@clavichordgenootschap.nl
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ De tweede Nieuwsbrief in 2021. Ditmaal met een dringende oproep om bevriende clavichordbezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Om pianospelers in de omgeving erop te wijzen, dat veel problemen te voorkomen zijn door op clavichord over te stappen. Draag een eventueel geïnteresseerde voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen.
Meer dan enige aanwas van het ledental is urgent. Het ledental is het afgelopen zeer rustige jaar helaas gedaald tot 100. Bezitters van een clavichord kunnen toch niet zonder het NCG, al was het maar om het Genootschap te steunen.
¶ Vorig jaar is in de ALV besloten de ALV voortaan op de derde zaterdag van februari te houden en de Samenspeeldag op de derde zaterdag in mei. Door de pandemie is het daar niet van gekomen. Het bestuur heeft besloten de Ledendag dit jaar op 30 oktober te laten plaatsvinden. Nadere mededelingen volgen. De financiële jaarverslagen zijn als bijlage hierbij meegestuurd.
¶ Het bestuur heeft op 5 juni vergaderd. Een inzicht was, dat de WBTR (Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen) geen onmiddellijke gevolgen voor ons hoeft te hebben. Zouden alle 5 bestuursleden ons plotseling tegelijk ontvallen, dan kunnen 10 leden een ALV bijeen roepen en een nieuw bestuur kiezen. Een “continuïteitscommissie” lijkt dus niet nodig te zijn. Een Raad van Toezicht is voor een kleine vereniging als de onze evenmin nodig.
¶ De secretaris heeft twee recent verschenen CDs toegestuurd gekregen. Een van Jean Kleeb, bekend van ons Symposium in de Parkkerk in Amsterdam. Hij speelt stukken van Handel, Bach, Marpurg en eigen stukken en variaties op het 18e eeuwse Iberische clavichord dat hij ook in Amsterdam bespeelde. De presentatie van de CD op 5-12-2020 in Marburg staat op Youtube. De CD heet Clavicolors (Da Vinci Classics C00348, zie
www.davinci-edition.com/product).
De tweede CD is van Alissa Duryee. Zij trad op in het clavichord-festival kortgeleden in Reims. Zij bespeelt het Meerbach clavichord van de Moravische Broeders in Bethlehem in Pennsylvanië. We kennen het van de beschrijving van Peter Bavington naar aanleiding van het instrument van de zelfde bouwer dat door Geelvinck werd verworven en door Sander Ruys is gerestaureerd en bespeeld. Zij speelt Buxtehude, Kuhnau en Bach, en verscheidene stukken muziek uit de bibliotheek van de genoemde Moravische Broeders (1753!) en van een vrouwelijke componist. De CD “An das Klavier” kan besteld door een mail te sturen (in het Engels, met postadres) naar haar website (onder de afdeling “Contact”) www.alissaduryee.com (zie ook: www.bostonclavichord.org/audio/ en www.indiegogo.com/projects/a-clavichord-in-bethlehem#/ ).
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer een Almande uit het MS van Susanne van Soldt
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546).
Nieuwsbrief nr. 71, februari 2021
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ De eerste Nieuwsbrief in 2021: met als steeds een oproep om bevriende clavichordbezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Draag een eventueel geïnteresseerde voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen. Een hartelijk welkom aan ons nieuwe lid uit Karlsruhe
Meer dan enige aanwas van het ledental zou wel prettig zijn. Het ledental is het afgelopen zeer rustige jaar helaas gedaald tot 100.
Vorig jaar is in de ALV besloten de ALV voortaan op de derde zaterdag van februari te houden en de Samenspeeldag op de derde zaterdag in mei.
Een onverbiddellijke aanleiding voor deze Nieuwsbrief, al is er weinig nieuws te melden
¶ Het is duidelijk, dat de corona-pandemie de NCG-Samenspeeldag in Ravenswaaij evenzeer als andere activiteiten geen doorgang heeft kunnen vinden. We hopen maar dat onze leden de problemen gezond hebben kunnen doorstaan. Het aangekondigde symposium in Wezel van de DCS in samenwerking met het NCG heeft evenmin plaats kunnen vinden. Voor het clavichord-symposium van het Franse clavecimbel genootschap: zie www.clavecin-en-france.org.
¶ Van het Festival Oude Muziek in Utrecht kunnen veel livestreams van 2020 evenals van eerdere opnames alsnog beluisterd en bekeken worden ( www.oudemuziek.nl ),die van Menno van Delft overigens niet meer). De vorige Nieuwsbrief behelsde een opsomming van weergaven van wat Frank van Wijk op de Ledendag had gespeeld. Aangezien het bestuur niet de mogelijkheid heeft gevonden zelf livestreams te organiseren, hier het verzoek om dergelijke vondsten door te geven, zodat ze aan alle leden gemaild kunnen worden. Om te beginnen een recente vondst gedaan door ondergetekende:
https://soundcloud.com/adrien-piece/toccata-c1-jp-sweelinck?in=adrien-piece/sets/the-lynar-project
¶ Menno van Delft gaf op zaterdagavond 31 oktober 2020 een concert in de Toetsenparade van www.toetsdestijds.nl/nl/ in het Werkgebouw Het Veem in Amsterdam (Van Diemenstraat 410). Het concert kon bijgewoond worden door toehoorders die een plaats hadden gereserveerd en daar anderhalve meter afstand van elkaar hielden. Zo ging dat toen nog… Een programma op zijn nieuw verworven clavecimbel naar Labrèche (Bernd Fischer, 1984) en op een origineel clavichord uit 1803 (Kraemer en Zonen, Göttingen); werken van d'Anglebert, Geminiani en J.S. Bach op clavecimbel, C.Ph.E. Bach, Howells (Malcolm’s Vision en Berkeley’s Hunt, 1961) en De Man (Elongated Fingers, 2018).
Gerard van de Meerakker bekeek de bladmuziek van het laatstgenoemde stuk op de website van
Donemus:
Een spannend werk in een hedendaags idioom.
De vingers van de speler worden verlengd door de toetsen, waarop de tangenten bevestigd zijn.
Daardoor kunnen miraculeuze wonderen worden verricht. Snelle staccato’s en Bebung, loopjes en
sprongen.
Een grillig muziekstuk geschreven in vierkwartsmaat en in driekwartsmaat, maar in feite een
ongemensureerd werk en daardoor ook niet eenvoudig om te noteren en te interpreteren.
Soms schrijnende dissonanten, soms ingetogen en sensitief.
Abrupte fel neergezette akkoorden, gearppeggieerde akkoorden, snelle loopjes en subtiele langzame
passages wisselen elkaar voortdurend af. Soms in parallelle beweging, soms in tegenbeweging. Soms
een eenstemmig loopje met sprongen in staccato. De handen lijken elkaar bij tijd en wijle in de weg te
zitten en kruisen elkaar soms.
Ritmisch is het stuk uitermate gecompliceerd, met kwartnoten, 8-sten, 16-den en 32-sten, soms in de
vorm van een al dan niet overgebonden triool of sextool, dan weer als een snel loopje.
Ook de duur van de kwartnoot wordt in het stuk af en toe gewijzigd. Dit alles maakt dat het stuk zeer
vrij en als het ware geïmproviseerd klinkt.
Wat een muzikaliteit en een virtuositeit eist dit muziekstuk en wat is het boeiend en spannend!
Kortom: een zeer Menno-waardig stuk!
¶ Dan een oproep van onze vroegere voorzitter iuit de vorige Nieuwsbrief maar eens herhaald:
Programma’s van clavichord muziek; Is er interesse in uitwisseling van ervaringen?
(Een bijdrage van Rob van Haarlem)
Beste lezers, Zo af en toe laat ik mijn clavichord horen aan anderen, bijvoorbeeld buren en dan maak
ik altijd een programma. Dat doe ik overigens ook als ik ergens orgel publiek of privé speel.
Bij het samenstellen van de playlist (vakjargon, dat ook van toepassing is op concertseries) houd ik
altijd rekening met de voorkennis van de luisteraars en plan ik een “activerende moment” in, liever
dan een pauze.
De aanleiding voor dit stukje is dat ik graag eens ervaringen wil uitwisselen met spelers en/of
luisteraars met het voorbereiden van en/of luisteren naar een bespeling/concert. En dan aan de hand
van concrete voorbeelden, zie mijn bijlages.
Ikzelf wil nog wel eens redeneren vanuit het standpunt van een leraar, die helder heeft wat hij beoogt,
daar materiaal bij zoekt, inschat wat de voorkennis van de leerlingen is en dan een aansprekende
werkwijze verzint. En dat luisteraars zich het concert, of een enkel moment daar in nog lang blijven
herinneren.
Mocht u als speler/luisteraar eens over “clavichord programma’s” willen praten laat mij en Tom dat
dan weten: rvanhaarlem@hotmail.com
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer een Allemande en Courante
van Henry Dumont (Borgloon 1610, Parijs 1684) uit het Bauyn Ms.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij .info@clavichordgenootschap.nl
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546).
Nieuwsbrief nr. 70, augustus 2020
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ De tweede Nieuwsbrief van 2020, met als steeds een oproep om bevriende clavichordbezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Draag een eventueel geïnteresseerde voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen. Helaas geen nieuwe leden te verwelkomen.
Meer dan enige aanwas van het ledental zou wel prettig zijn. Het ledental staat op dit moment op 105.
Om te beginnen de vaststelling dat vanwege de corona-pandemie de NCG-Samenspeeldag voor en door leden in Ravenswaaij geen doorgang heeft kunnen vinden. We hopen maar dat onze leden de problemen gezond hebben kunnen doorstaan. Het aangekondigde symposium in Wezel van de DCS in samenwerking met het NCG heeft evenmin plaats kunnen vinden. Het clavichord-symposium van het Franse clavecimbel genootschap in Reims, begin maart, is uitgesteld (www.clavecin-en-france.org).
Het Festival Oude Muziek in Utrecht heeft zojuist een aangepast programma gepubliceerd, met concerten in een rij steden en een omvangrijk online-programma. Dat laatste met veel livestreams van wat er eind deze maand/begin volgende plaats gaat vinden, en een lange opsomming van eerdere opnames die alsnog beluisterd en bekeken kunnen worden (www.oudemuziek.nl).
In het bijzonder wordt hier aandacht gevraagd voor het clavichord-concert van Menno van Delft op 1 september in de Utrechtse Gertrudiskapel om 5u (ook als livestream mee te maken).
¶ Terugblik op de Jaarbijeenkomst zaterdag 8 februari 2020 in Akerendam bij Beverwijk
(Een bijdrage van Henk Glas) In de jaarvergadering werd gesproken over de vergrijzing van de vereniging en het daarbij teruglopende ledenaantal. Het is het plan om voortaan meer publiciteit te zoeken. Aan de leden wordt dan ook hierbij verzocht clavichord-activiteiten aan het bestuur te melden, zodat ze aan alle leden kunnen worden gemeld. En dit ook door de conservatorium-docenten.
CI lijdt nog steeds verlies. Uitgeven als .pdf wordt niet als een optie gezien, dat zou alleen maar opzeggingen veroorzaken, omdat men er gratis aan kan komen. Er wordt op aangedrongen opnames-op-internet te melden, zodat daarnaar kan worden verwezen.
Maarten Hekkelman is afgetreden als lid van de kascommissie met dank voor zijn deelname, Jacob Klerk is bereid gevonden hem op te volgen. Koeno Sluyterman van Loo was bereid nog één jaar deel van de commissie uit te maken.
De secretaris (afwezig door ziekte) was bereid zijn taak nog één jaar te vervullen; de penningmeester heeft een nieuwe termijn geaccepteerd.
Er is besloten de ALV voortaan op de derde zaterdag van februari te houden en de Samenspeeldag op de derde zaterdag in mei.
Een concert is gepland door Dietrich Kollmansperger eind september in Leeuwarden. Het plan was een studiemiddag later dit jaar te organiseren. Nadere mededelingen volgen.
Voordracht door Frank van Wijk
(Een bijdrage van Henk Glas) Aansluitend op de Jaarvergadereing vond een lezing plaats door Frank van Wijk over Griepenkerl (1782 – 1849). Griepenkerl was de eerste Bach-biograaf. Hij beschikte over veel informatie van Forkl. In 1844 verzorgde hij de uitgave van alle toen bekende orgelwerken van Bach in acht dikke banden. Voor die tijd was Bach een betrekkelijk onbekende componist. In het voorwoord van de eerste band benadrukt Griepenkerl het belang van het clavichord. In deze band staat de chromatische fantasie en fuga. Miklos Spanyi heeft hierover een interessant artikel geschreven in Clavichord International van 2000.
Frank blijkt een boeiend verteller. Hij had er waarschijnlijk ook een hele dag over kunnen praten. Iedere vraag kon hij onmiddellijk gedetailleerd beantwoorden.
Concert door Frank van Wijk
(Een bijdrage van Gerard van de Meerakker) Voor wie niet in de reïncarnatie gelooft is er een sterk argument om daar nog maar eens over na te denken. Aanleiding daarvoor is het concert dat Frank van Wijk gaf voor het Nederlands Clavichord Genootschap op 8 februari 2020 in de barokke tuinzaal van Huis Akerendam in Beverwijk.
Het leek alsof de Grote Meester op het Clavichord, Carl Philipp Emanuel Bach zelve, achter het instrument had plaatsgenomen. In ieder geval was er sprake van een meer dan waardige plaatsvervanger.
Het programma werd geopend met een werk van vader Johann Sebastian, Sonate voor klavier BWV 964, een transscriptie van de vioolsonate BWV 1003. Dit werk begon met een meeslepend dramatisch adagio gevolgd door een lange doorwrochte fuga met de nodige chromatiek en omkeringen, een lyrisch zeer melodisch andante en ter afsluiting een energiek contrastrijk allegro. Een lust voor het oor.
Van Wilhelm Friedemann Bach, de oudere broer van de grote Carl Philipp Emanuel, worden vervolgens twee Polonaises gespeeld. Wilhelm Friedemann was een nieuwlichter, die nieuwe compositietechnieken bedacht en toepaste. In zijn polonaises horen we elementen van de gevoelige Empfindsamkeit. De polonaises zijn gecomponeerd in groepen van twee, een polonaise in een majeurtoonsoort en een in dezelfde toonsoort maar dan in mineur. Een met een energiek karakter en een met een meer introvert karakter.
Zo hoorden we de polonaise in E-dur, gevolgd door die in e-moll. Ideaal om vertolkt te worden op clavichord.
Vervolgd werd met een sonate van de grote Bach zelf (C.P.E.!!), de sonate in g-moll.
Sehr Empfindsam!!! Grote contrasten binnen één deel, Muziek met de grote M
Terwijl Frank dat speelde zaten de toehoorders verbijsterd op het puntje van hun stoel, enorme klasse.
Het allegro is spannend, dynamisch en contrastrijk. Het adagio noopt tot bezinning en doet ons even afstand nemen van de woelige snelle wereld. Het allegro assai met zijn grote sprongen en abrupte onderbrekingen maakt dat we weer wakker worden, zodat we er weer tegenaan kunnen als er nog twee polonaise volgen van broer Friedemann.
Deze polonaises vormen ook weer een majeur- en een mineurduo.
De polonaise in F-dur is levendig genoeg en qua emotionele lading redelijk optimistisch.
De polonaise in f-moll is een regelrechte tranentrekker. Erg knap hoe de componist erin geslaagd is in een zo kort muziekwerkje zoveel emotie te proppen. En hoe Frank dat er voorbeeldig uit heeft weten te persen.
We worden weer wat tot rust gebracht door de sonate in Bes KV 333 van Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart, in de wandelgangen Wolfgang Amadeus genoemd.
Het Allegro beantwoordt aan de uitgebalanceerde klassieke hoofdvorm, een expositie met een eerste thema in de tonica, een tweede thema in de dominant, een uitbundige verwerking en een reprise met beide thema’s in de tonica-toonsoort en alles wat er verder bij hoort. Wat Frank betrof was de balans ook in zijn spel aanwezig.
In het andante cantabile kreeg het clavichord van Wolfgang en Frank de gelegenheid een hemels gezang uit te brengen.
Het derde deel, het allegretto grazioso heeft een redelijk gecompliceerde rondo-sonatevorm. De afwisseling van de thematiek is verbijsterend. Door het genuanceerde spel van Frank wordt deze afwisseling verduidelijkt en geaccentueerd. Uitermate boeiend en verbluffend.
Als extra toegift probeert Frank ons weer tot tranen te bewegen met het droevige clavichordwerkje dat C.P.E schreef bij het afscheid van zijn “Silbermannschen Clavier”.
Frank kan zich extra inleven in deze situatie omdat hij zelf een Silbermann-kopie bezit, hij kan zich voorstellen hoe bedroefd hij zou zijn als hij dit clavichord zou moeten missen en hij weet dit dramatisch op ons over te brengen.
Het applaus en de wijn en de bloemen zijn hem dan ook volkomen terecht ten deel gevallen.
Ik heb op Youtube gezocht naar uitvoeringen van de gehoorde muziek. U zult het moeten doen met andere uitvoerenden dan Frank van Wijk. Niet alles is op clavichord gespeeld te vinden, maar het is daarom niet minder fraai.
Van de sonate KV 333 van Mozart vond ik op internet een analyse, die ik de geïnteresseerde lezer niet wil onthouden.
J. S. Bach: Sonate d-moll BWV 1003
https://www.youtube.com/watch?v=EzvwZj50lmM
W. F. Bach: polonaise in E-dur
https://www.youtube.com/watch?v=g8i7H97CzcA
W. F. Bach: polonaise in e-moll
https://www.youtube.com/watch?v=WgrjQ8MYpg0&list=TLPQMTAwMjIwMjAooRdw1a_tAA&index=
C. P. E. Bach sonate in g-moll Wq65/17
Allegro https://www.youtube.com/watch?v=n3Awvg0pgfg
https://www.youtube.com/watch?v=J6-ECb7WG0s
Adagio https://www.youtube.com/watch?v=EQ2vaQrgZnY
https://www.youtube.com/watch?v=oTAT-lCQ_cI
Allegro assai https://www.youtube.com/watch?v=MvcFkwz36H8
https://www.youtube.com/watch?v=wRXvUoeo2r8
https://www.youtube.com/watch?v=1h38VXTIOXg
W. F. Bach: polonaise in F-maj
https://www.youtube.com/watch?v=x69PVG9z_as
https://www.youtube.com/watch?v=B6yqgds0CuE
W. F. Bach: polonaise in f-min
https://www.youtube.com/watch?v=TxzbZ7UTpyY
Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart: Sonate in Bes, KV 333
https://www.youtube.com/watch?v=l3l9Y8JCdlI
Toegift:
C.P.E. Bach - Abschied vom Silbermannschen Clavier
https://www.youtube.com/watch?v=0gjOXNmIAy4
Analyse KV 333
https://tonic-chord.com/mozart-piano-sonata-no-13-in-b-flat-major-k-333-analysis/
¶ Programma’s van clavichord muziek; Is er interesse in uitwisseling van ervaringen?
(Een bijdrage van Rob van Haarlem)
Beste lezers, Zo af en toe laat ik mijn clavichord horen aan anderen, bijvoorbeeld buren en dan maak ik altijd een programma. Dat doe ik overigens ook als ik ergens orgel publiek of privé speel.
Bij het samenstellen van de playlist (vakjargon, dat ook van toepassing is op concertseries) houd ik altijd rekening met de voorkennis van de luisteraars en plan ik een “activerende moment” in, liever dan een pauze.
De aanleiding voor dit stukje is dat ik graag eens ervaringen wil uitwisselen met spelers en/of luisteraars met het voorbereiden van en/of luisteren naar een bespeling/concert. En dan aan de hand van concrete voorbeelden, zie mijn bijlages.
Ikzelf wil nog wel eens redeneren vanuit het standpunt van een leraar, die helder heeft wat hij beoogt, daar materiaal bij zoekt, inschat wat de voorkennis van de leerlingen is en dan een aansprekende werkwijze verzint. En dat luisteraars zich het concert, of een enkel moment daar in nog lang blijven herinneren.
Mocht u als speler/luisteraar eens over “clavichord programma’s” willen praten laat mij en Tom dat dan weten: rvanhaarlem@hotmail.com
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer een Cantabile Amoroso van Antonio Mestres
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546).
Nieuwsbrief nr. 69, januari 2020
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ De eerste Nieuwsbrief van 2020, met als steeds de oproep om bevriende clavichordbezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden.
Een welkom aan de nieuwe leden dit keer de heren Peter Bavington te Londen (VK), Antonie Blom te Nijmegen, Terene Charlston te Harpenden (VK), Hans de Haan te Utrecht, Kees v/d Steege te Leiden, Godfrey Twitchen te St. Leonards on Sea (VK) en Marijn Valk, te Gouda.
Nu eerst de aankondigingen van wat komen gaat, voor de verslagen van wat er gebeurd is.
¶ De Algemene Ledenvergadering zal dit jaar plaatsvinden op 8 februari in het Huis Akerendam, te Beverwijk
Adres: Velserweg 20, 1942 LD Beverwijk (recht tegenover het station).
Parkeergelegenheid is dichtbij aanwezig:
https://www.google.nl/maps/place/Akerendamlaan,+1942+LZ+Beverwijk/@52.4770713,4.651445,18.28z/data=!4m5!3m4!1s0x47c5f0608fbb43ad:0x378b0d5f506ea66c!8m2!3d52.4800486!4d4.6494825?hl=nl
AANMELDEN A.U.B. Bezoekers van de ALV en van het concert worden verzocht zich aan te melden op clavichord.akerendam@gmail.com. Dit in verband met het gewenste aantal lunches en zitplaatsen.
De vergadering begint om 11 uur, deuren open 10u30.
Na de Algemene Ledenvergadering zal Frank van Wijk een voordracht houden over Griepenkerl.
De aanwezige leden krijgen een lunch aangeboden door het Genootschap.
’s Middags volgt om 14u15 een concert door Frank van Wijk met muziek van J.S. Bach, W.F. Bach, C.Ph. Bach en W.A. Mozart.
Conceptnotulen Algemene Ledenvergadering NCG, Beverwijk 9 februari 2020
1. Opening en Agenda
2. Notulen van de Algemene Ledenvergadering van 13 februari 2019
3. Jaarverslag van het bestuur voor te dragen door de secretaris
4. Financieel jaarverslag NCG en CI (exploitatierekening en balans 2019, begroting 2020)
5. Bevindingen van de Kascommissie
6. Verkiezing nieuw lid kascommissie
7. Verlenging mandaat bestuursleden
Volgens de statuten zijn de penningmeesteer en de secretaris aan de beurt om af te treden. Er zijn geen tegenkandidaten; de huidige secretaris is bereid hoogstens één jaar aan te blijven.
8. Datum ALV en Samenspeeldag volgend jaar
9. Toekomstige activiteiten
10. Rondvraag en sluiting.
En dan nu “een korte samenvatting van het voorafgaande.”
¶ NCG Studiedag, 26 oktober 2019 in Vorden
De laatste activiteit van het NCG in 2019 voltrok zich ver overal vandaan, in de bossen van Vorden. We werden daar hartelijk onthaald door Ellie Dautzenberg, met koffie en een uitgebreide lunch.
Midden in de kamer stonden twee clavichorden: haar Hubert gebouwd door Koen Vermeij, rug aan rug met het bovenste deel van Erik van Bruggens pedaalclavichord, gebouwd door Dick Verwolf. Aanwezig waren, behalve de leden van het bestuur: Antonie Blom, Ellie Dautzenberg, Jacob Klerk, Barend Kraal, Gerard van de Meerakker, Toine Moerbeek en Irene Postma.
Erik begon met zijn uitleg hoe een fuga te improviseren. Bij een tweestemmige fuga in C komt de sopraan in de tonica, de alt volgt op de terts daaronder, op de A. Hij had een blad uitgedeeld met daarop voorbeelden van omspelingen voor de afsluiting. Tertsen klinken altijd, sexten kunnen ook heel goed.
Een kunst bleek te zijn: het thema te onthouden. Of in ieder geval niet te laten merken wat je ervan vergaten was. Toine Moerbeek slaagde bijvoorbeeld daar uitstekend in
Tot slot werd de manier van studeren van een stuk besproken. Aanbevolen werd door onze voorzitter de eerste maat met de eerste tel van de tweede herhaaldelijk te spelen. Gaat dat goed, dan de tweede maat met de eerste tel van de derde. Gaat dat goed: dan de eerste en de tweede meerdere malen. Als alle fouten daaruit verdwenen zijn: de derde maat met de eerste tel van de vierde. Als dat gaat, de tweede en de derde, herhaaldelijk, dan de eerste tweede en derde, tot dat goed gaat. Dan de vierde, met daarna de derde en de vierde, de tweede, derde en vierde, de eerste t/m de vierde. En zo verder: steeds teruggrijpen op de eerdere maten met een tegelijk en steeds een meer.
Langzaam oefenen, tellen vanuit de kleinste eenheid van het stuk, rustig maar zonder haperen.
¶ Verslag van het najaarsconcert 2019
(Een bijdrage van Gerard van de Meerakker) Op zaterdag 30 november 2019 vond het najaarsconcert van het Nederlands Clavichord Genootschap plaats. Dalyn Cook verraste ons met een concert met werken van deels minder bekende componisten. De gemeenschappelijke noemer bij het gekozen repertoire was "Hamburg".
Allereerst werden wij onthaald op een Poolse dans van Jan Pieterszoon Sweelinck. Het betreft een serie van eenvoudige tot ingenieuze en virtuoze diminuties, variaties over een melodie. Met diminutie wordt bedoeld: omspeling in kortere notenwaarden, maar de term wordt ook gebruikt om variaties mee aan te duiden. Dalyn beschikte over de vaardigheid om dit subtiel en virtuoos voor ons uit te voeren.
Als tweede muziekstuk worden we een preambule in d van Heinrich Scheidemann. Een preambule is in de 15e en 16e eeuw het inleidende deel van meerdelige composities, of de eerste compositie van een verzameling instrumentale werken. We konden inderdaad in dit werk een verwantschap met Jan Pieterszoon Sweelinck waarnemen
.Als volgend werk hoorden we van Scheidemann: "Betrübet ist zu dieser Frist". Het betreft hier een serie variaties op een melodie. Dit werk doet niet onder voor dat van Sweelinck. De verwantschap is hier duidelijk te horen. Luister maar eens naar de volgende link, waarbij het stuk op klavecimbel uitgevoerd te horen is. https://www.youtube.com/watch?v=DQa4EpV1zD8
Vervolgens werd de toccata in g van Johann Adam Reincken ten gehore gebracht, een quasi-improvisatorisch grillig instrumentaal muziekwerk met daarin een tweetal korte fugato’s, verrukkelijk om naar te luisteren. Wat mij betreft mag Reincken best iets meer geprogrammeerd worden. Heerlijke muziek.
Het volgende stuk is wat jonger, de sonate no.6 in g klein van Johann Friedrich Reichardt. Een zeer contrastrijke grillige expressieve sonate, die doet denken aan de stijl van CPE Bach. Werkelijk een voortreffelijke keuze als deel van dit programma. Ik heb helaas hiervan geen uitvoering op youtube kunnen vinden, maar wel de bladmuziek: Sonata VI in de volgende link: http://ks4.imslp.info/files/imglnks/usimg/8/81/IMSLP520599-PMLP843211-reichardt_6_kbd_sonatas_1776_PPN1009300172.pdf
Dit was een grote verassing, ons door Dalyn bereid.
Tot slot speelde Dalyn voor ons de Sonata nr. 6 in G van Carl Philipp Emanuel Bach, uit de sonates “für Kenner und Liebhaber”, geschreven in Potsdam in 1765. Zoals de meesten wel weten is Carl Philipp Emanuel een van mijn favoriete componisten. Het deed mij daarom dan ook veel genoegen Dalyn deze sonate te horen uitvoeren op een wijze die mij nog in geen 100 jaar zal lukken. Een waardig besluit van dit boeiende concert. Bladmuziek:
http://ks4.imslp.net/files/imglnks/usimg/8/86/IMSLP105567-PMLP198344-Bach,_CPE,_Clavier-Sonaten_f%C3%BCr_Kenner_und_Liebhaber,_Wq.55.pdf
Gespeeld op clavichord: https://www.youtube.com/watch?v=o_assTpLvlc
Dankzij de gastvrijheid van Koeno Sluyterman van Loo hebben we in de barokke tuinzaal van Huis Akerendam in Beverwijk een fantastisch concert kunnen bijwonen. Hem zij eeuwig dank! De bijeenkomst werd afgesloten met een gezellig drankje en een hapje, we kunnen er weer even tegen.
¶ Toekomstige activiteiten van het NCG
Het bestuur is van plan naast de Samenspeeldag dit jaar een concert te organiseren in Leeuwarden en ook een in Amersfoort of Arnhem. Verder bovendien mogelijk een Studiedag aan het einde van het jaar
¶ Wezel, 5 – 7 juni 2020
Het Duitse Clavichord Genootschap organiseert het volgende, in samenwerking o.a. met het NCG:
46. Clavichordtage am Niederrhein: in Wesel und auf Schloss Ringenberg.
Konzerte~Vorträge~Workshops~Ausstellung: Erik van Bruggen, Menno van Delft, Gerald Hambitzer, Angela Koppenwallner, Wolfgang Kostujak, Francis Lucas, Suzana Mendes, Reinhard Siegert, Sigrun Stephan mit Werken aus der Zeit der Renaissance und des Barock an Clavichord, Cembalo und Orgel.
Zie ook: www.clavichord.info
¶ Toekomstige activiteiten van anderen
Het plan is, dat Arthur Schoonderwoerd op 26 april een concert zal geven op fortepiano en clavichord in de Waalse Kerk te Leiden. Nadere bijzonderheden zullen volgen
¶ Reims
Kortgeleden heb ik een clavichord-bijeenkomst aangekondigd van het Franse Clavecimbel Genootschap (clavecin-en-france.org), in het Conservatorium van Reims, 13 – 15 maart 2020. Ik heb sindsdien vernomen, dat de bijeenkomst alleen toegankelijk is voor leden van dat genootschap. Men kan voor €20 lid worden, door een formulier in te vullen op de genoemde website, of ter plekke in Reims. Het definitieve programma zal binnenkort op die website worden gepubliceerd.
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer een Allemande en een Courante van Henry Dumont. Bijzonderheden staan onder de muziek vermeld.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren.
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546). Het bestuur is per email te bereiken op: info @clavichordgenootschap.nl.
Nieuwsbrief nr. 68, september 2019
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ De derde Nieuwsbrief van 2019, met als steeds een oproep om bevriende clavichordbezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Draag een eventueel geïnteresseerde voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen. Nieuwe leden zijn dit keer: Dr. Med. Guido Sold te Wezel, 1e voorzitter van de DCS, en J.W.W. Korsmit te Enkhuizen, musicus en clavecimbel reparateur.
Nu eerst de aankondigingen van wat komen gaat, voor de verslagen van wat er gebeurd is.
¶ Clavichord tentamen
Een bijzondere gelegenheid, 17 juni, in de studio van Menno van Delft, in de Amsterdamse Pijp. Een clavichord-tentamen werd afgelegd door Wesley Shen en Antonio Pedrosa, bekend van ons oprichters-concert vorig jaar.
In klein gezelschap werd er uitsluitend op clavichorden gespeeld. Wesley Shen begon met het Preludium en de Fuga in a, WTK I, op de Hass. Daarna speelde Antonio Pedrosa Sweelincks Est-ce Mars variaties op het zeskantige instrument gebouwd door Andreas Hermert. Uit de boedel van Gustav Leonhardt had Menno een zeer omvangrijk instrument verworven: Kraemer und Soehne, Göttingen 1803 – gebouwd naast het woonhuis van Forkel die in 1802 zijn Bachbiografie had gepubliceerd (zie De Clavicordio XII waarin een artikel over dit instrument van de hand van Menno van Delft). Op dit instrument speelde Wesley Shen een deel uit de 6e Württembergische Sonate van C.Ph.E. Bach.
Na een korte pauze speelde Antonio Pedrosa Mozarts Variaties op de Menuet van M. Duport, op de Kraemer. Een toegift volgde nog met een quatre-mains sonatine van Türck. Het tentamen werd voor beide kandidaten beoordeeld met een 8+. Terwijl de gasten het glas hieven speelden beide genoemden met Dalyn Cook (die de instrumenten had gestemd) nog uit Das Dreyblatt van Wilhelm Friedrich Ernst Bach. Wat een avond!
¶ Studiedag/Samenspeeldag
Een nieuwe activiteit: een Studiedag/Samenspeeldag. Op 26 oktober zal onze voorzitter een Studiedag leiden met twee onderwerpen: Studeermethode van een nieuw stuk: hoe studeer je een nieuw stuk in; wat zijn de valkuilen; welke manieren van studeren werken wel en welke niet.
En als tweede onderdeel: Inleiding tot het improviseren in historische stijl: expositie van een Fughetta (3-stemmig, in 3 stemmen bijv. in sopraan, alt en bas); improviseren van een passacaglia/chaconne.
De bijeenkomst zal 26 oktober plaatsvinden ten huize van Ellie Dautzenberg, Ruurloseweg 73 te Vorden.
Graag opgeven bij de secretaris, het aantal bezoekers is beperkt tot 20. Ophalen van station Vorden zal zo nodig mogelijk zijn. Laat ook even weten of u een eigen instrument mee wenst te nemen (de ruimte is uiteraard beperkt). Een routebeschrijving wordt tzt toegestuurd aan wie zich heeft opgegeven.
De bijeenkomst begint om 1 uur met een lunch op uitnodiging van de gastvrouw.
¶ Clavichordconcert in de Tuinzaal van Akerendam door Dalyn Cook.
Aan het eind alweer van dit clavichordjaar: een concert voor het NCG door Dalyn Cook, gepland op 30 november. De speelster behoeft geen introductie: zij is vaker voor ons opgetreden. De prachtige zaal kennen we van eerdere bijeenkomsten en concerten. Nadere bijzonderheden over het programma zullen volgen.
¶ NCG-Samenspeeldag voor en door leden in Ravenswaaij 11 mei 2019.
(Een bijdrage van Toine Moerbeek)
De traditionele picknick op de dijk moet maar fantasie blijven, desondanks was de opkomst groot en de interesse voor elkanders bijdrage was navenant. Opnieuw mochten we een jongste lid verwelkomen, Antonie Blom, student wiskunde die zich toelegt op J.S.Bach. Als dankbaar gehoor mochten we weer rekenen op de aandacht van Marijke van de Meerakker (en haar als vanouds goede zorg voor ons). Later op de middag schoof Cor Mulckhuysen aan.
Na het welkomstwoord van onze nieuwe voorzitter Erik van Bruggen werd elke deelnemer uitgenodigd iets over zijn instrument te zeggen en wat hij na de middagpauze wilde laten horen.
In de richting van de wijzer moest onze gastheer Henk Glas beginnen. Hij wist zijn komisch verhaal over zijn bouwpogingen ditmaal wel erg spannend te brengen. En deze middag liet hij horen hoeveel vorderingen hij maakte met spelen. Froberger op zijn Silbermann, het tweede instrument dat hij bouwde, samen met Tom Brockmeier, nu onder leiding van Sander Ruys. Zijn eerste instrument had hij ook bij zich, een klein reisclavichord, een kopie naar het origineel uit het Haags Gemeentemuseum.
Gerard van de Meerakker begon zijn optreden met de verzuchting: ‘Ik kan de vorige spreker moeilijk overtreffen’ . Maar hij overrompelde weldra zijn publiek met een dubbelfuga van de (onbegrijpelijk) onbekend gebleven fugaïst Desiderius Agrilacus alias Gerardus Agrianus. De prestatie ontlokte aan Barend de uitroep: “Wat een doorwrocht stuk!!” en dat was het ook, alleen al vanwege de vele spiegelomkeringen. Gerard bouwde zijn instrument, vijfoctaafs en vrij, in 2005 gebaseerd op een Hubert, tijdens een cursus bij Koen Vermeij.
Peter Broekens liet zijn Zuckermann beschilderen met zijn lievelingsdieren: de reptielen, de heide-hagedis en de hazelworm: als kam een kopje van een echte hazelworm. Hij koos voor de middenstemming, boven normaal op 440Hz. Hij vertelde dat hij gek was op de luit. En op Spaanse muziek. Hij speelde ook als een luitist, en wel een oefening van Luis de Milán (omstreeks 1500-1561). Het klonk zacht, zangerig elastisch, op een muzikale manier zoekend.
‘Dan zal ik nu verder gaan op de andere helft van de twee-eiige tweeling’, kondigde Barend Kraal zijn optreden aan.. Een ware vondst voor zijn Zuckermann zijn de twee verschillende registers, una corde en dolce, die ontstaan door gebruik te maken van respectievelijk een soort kam en een zijden strook stof, bij Barend ‘droogrek’ geheten. Met de ‘kam’ dempt hij de klank en met het ‘droogrek’ wordt de afdemping weer wat lichter; een zeventiende-eeuws schilderij had hem op het idee gebracht. Prompt daarop verraste hij ons met een vroege ‘canto ostinato uit de 16e eeuw’, Fancy upon la mi re geheten, enige variaties over een melodie met een tegenmelodie in een kwint hoger, die hij plechtig langzaam, elegant ten gehore bracht, in de linkerhand wandelend in de rechterhand dansant als op balletschoentjes. Een ander uiterste was zijn tweede keuze, namelijk een kort Engels sfeerstukje uit de tijd van de Arts & Craftbeweging. Eigenlijk bedoeld voor piano met veel pedaal, maar dankzij “kam” en “droogrek” toch een typisch clavichordstukje.
Tom Brockmeier vertelde hoe verbaasd hij was dat hij, tijdens de bouwcursus in 2002 bij Sander Ruys, ineens geen latjes meer had maar een echt instrument. Sinds zijn 10e wist hij al wat een clavichord was en kende hij een winkel met bouwdozen. Maar niet voor hem, dacht hij, ‘veel te duur!’ Hij liet een stukje horen van de theoloog/organist Daniel Croner (1656-1740). Voor het middagconcert echter had hij iets ‘heel anders’ in petto, wat nieuwsgierig maakte. Hij had zijn kleine drievoudig gebonden instrument meegebracht, een kopie van het clavichord uit Edinburgh, en daar speelde hij op.
Irene Postma, componiste en pianolerares, speelde voor deze gelegenheid Est-il conclu par un arrêt d’amour van een anonieme componist; het was de bijlage van de laatste Nieuwsbrief. Dat was een welkome geste. Ze had haar favoriete clavichord niet bij zich, gebouwd door Dick Verwolf, maar speelde op eenzelfde resiclavichordje als dat van Henk Glas.
Na deze interessante toelichtingen door de leden die een instrument hadden meegebracht was het hoog tijd voor de pauze.
Na de pauze moesten we het zonder onze voorzitter stellen. Erik moest in Leiden spelen. Tom vroeg mij om de middagpresentatie te doen. Onvoorbereid en inderhaast besloot ik toen maar om de vertolkers te selecteren op de componist voor wie ze kozen en dit chronologisch. Beginnend met de oudste muziek kwamen Ellie Dautzenberg en ik (Toine Moerbeek) het eerst; immers wij brachten ‘Sur tous regretz/Anima mea’ van Matthaeus Pipelare, ca.1450-ca.1515, een Vlaamse polyfonist van de derde generatie; het betrof een driestemmig polyfoondubbelchanson, waarbij ik de gregoriaans gezette lange lijn van de Latijnse tekst uit Hooglied 5,6-8 zong, terwijl Ellie de melodieën van de parallel lopende Franstalige wereldlijke tekst speelde; ze deed dit op de Silbermann van Henk Glas.
Peter Broekens sprong ruim een generatie verder in de tijd, naar het Spanje uit de zestiende eeuw. Allereerst met een luitachtig, akkoordisch stukje van de priester-componist Alonso Mudarra (1510-1580), daarna een tientos (een soort ricercare of vroege fuga)van de blinde organist Antonio de Cabezón (1510-1566) en hij besloot met Francesco de Peraza (1564-1598), de organist van de kathedraal van Sevilla. Mudarra schreef drie stukken, waarvan alleen het laatste overbleef. De Cabezón ken ik als gitaarmuziek en zo speelde Peter, de luitliefhebber, het ook.
Waarna Tom Brockmeier ons meenam naar de vroege, Engelse barok van Orlando Gibbons, (1583-1625) Net toen hij diens Fantasia II (Musica Brittanica) wilde aanheffen begon de klok van twee uur te slaan. Aldus ingeluid is het slecht clavichordspelen, maar Tom werd spoedig hoorbaar. Daar Tom zangerig leerde spelen, liet hij ons vermoeden dat Gibbons de Lutesongs van zijn voorgangers nog in het hoofd had. Net als Henk behield ook hij de grote lijn, een merkbaar gestage vooruitgang.
Iets te voorbarig kondigde ik het ‘blokje Bach’ aan, beginnend bij Henk Waardenburg die evenwel aanving met Jean-Philippe Rameau (1683-1764), duidelijk later dan Bach, maar wel een tijdgenoot. Ofschoon hij zijn eigen Hubert thuis gelaten had, kon Henk ook op de Hubert van Gerard Rameau’s menuet laten klinken met sierlijke trillers, zoals verwacht werd in een balzaal van het Franse hof.
Na deze prestatie nam hij een pas terug in de tijd voor een changement. Hij nam zijn gamba op, om, gesteund door de zang van zijn vrouw, Coby Blankenburg, en met Jeroen Heijungs op het clavichord, Bist du bei mir ten gehore te brengen, Bachs bekendste werk dat, zo goed als zeker, niet van Bach is, waar Henk sardonisch om moest lachen. Want niet voor niets blijft dit lied ontroeren, zeker in die ietwat peinzend voorzichtige vertolking van dit drietal, waarbij het publiek mocht meezingen.
Maar Barend Kraal had ons Dietrich Buxtehude (1637-1707) beloofd en die werd dus nu tussengevoegd. ‘Niet voor niets gekozen’, lichtte hij toe met een knipoog naar het Amsterdamse havenzicht - op het deksel van zijn instrument - dat ‘voor de gelegenheid ook wel de haven van Lübeck zou kunnen zijn’, zei hij, doelend op de woonplaats van Buxtehude. Van hem hoorden we drie dansen, allemande, courante, sarabande. Voor de sarabande schakelde hij weer het dolce-register in, zodat het muziekje plechtig op de tenen maar levendig doorstapte met verende accenten en mooie, zachte echo’s. Buxtehude was het grote voorbeeld van Johann Sebastian Bach. Een geschikt moment om het ‘blokje Bach’ te hernemen met
Henk Glas die – hoe toepasselijk na Rameau – een van Bachs Franse suites speelde. We zijn het van hem gewend dat hij zich ‘maar een amateur’ noemt, maar zijn spelplezier nam met de dag toe, lijkt het, zodat hij nu de muziek eruit haalt die erin zit. Anders dan bij Rameau klinkt een Franse suite van Bach toch als een koraal; van een melodie is veelal geen sprake, die wordt opgeroepen door een reeks van gebroken akkoorden met hun versieringen en dit wist Henk toch maar eens aannemelijk te brengen.
Vervolgens kwam Irene Postma die Bach even verliet, in ruil voor diens leeftijdgenoot Scarlatti, beide in 1685 geboren, alleen Scarlatti werd zeven jaar ouder. Thuis raakt haar pianoforte telkens ontstemd en dan speelt ze Scarlatti maar op het clavichord. Ze kan dan niet alle snelle figuurtjes na elkaar aanslaan, dus moet ze zich aanpassen. Dat lukte hier goed. Af en toe moest ze een blad omslaan; dan speelde ze even alleen met de rechterhand, soms leek het wel improviserend. Hierna ging ze toch nog over op J.S.Bach, Die Kunst der Fuge, eerste deel; wat is dat toch een mooi motief! Irene liet horen dat alleen al dit begin van de Die Kunst staat als een huis.
Gerard van de Meerakker waagde hierna met zevenmijlslaarzen de hinkstapsprong naar de eigen tijd, via een kerstnacht uit 1818. Het leek even of hij ons een sprookje ging vertellen (‘Er was eens…’) maar hij had het toch over de werkelijk bestaand hebbende, Oostenrijkse onderwijzer Franz Xaver Gruber die op zijn gitaar het niet meer weg te denken Stille Nacht componeerde, op tekst van Joseph Mohr. Niet lang geleden werd er een wedstrijd uitgeschreven om daarop een nieuwe compositie te schrijven en Gerard schreef in met een van zijn fuga’s. De goedlachse fuga werd vrolijk voor ons ontplooid.
Met Gerard eenmaal beland in de eigen tijd, moest ikzelf, Toine Moerbeek, eraan geloven. Traditiegetrouw begeleidde ik mijn zang voor een eigen compositie op de Silbermann van Henk Glas. Voor deze gelegenheid greep ik terug op een oude ballade uit 1994, Het duel over een nobele jongen die het opneemt voor zijn bedrogen oudere zus (wat slecht voor hem zal aflopen). Ik schreef dit toen ik het notenschrift pas had geleerd en gewend was te improviseren, en op die manier bracht ik het lied ook nu weer.
Herman Lammers nam onverwachts de Bachdraad weer op. Hij had wel zijn strijkplank maar niet zijn instrument bij zich, aangezien hij dit had uitgeleend aan ons jonge lid Geert Witte, die misschien wel onderweg naar Ravenswaaij was, maar in elk geval ergens was blijven steken. Daarom had hij voor de pauze geen optreden aangekondigd. Herman koos de Zuckermann van Barend uit om vingeroefening van J.S. Bach uit te proberen die hij schreef voor zijn oudste zoon Wilhelm Friedemann. ‘Een soort minimal’, beweerde hij. Het klonk zo aanlokkelijk dat Peter hem verzocht het ook op zijn Zuckermann uit te proberen, hetgeen uiteindelijk erop uit draaide dat hij het minimale stukje op álle aanwezige instrumenten liet horen, tot trotse vreugd van al hun bouwers.
De vingers jeukten bij onze jongste gast, Antonie Blom, om Bach uit te proberen op een van de clavichorden. Ofschoon alleen vertrouwd met de piano en het orgel, legde hij veel gevoel aan de dag voor dit zachte instrumentje. Hier en daar struikelde hij over virtuoze partijen, maar die koos hij er ook expres op uit, de koe bij de hoorns vattend, ambitieus en kritisch als hij overkomt.
De laatste noot van Antonie had nog niet geklonken of Jeroen Heijungs stortte zich op het instrument. Hij studeerde clavecimbel op het conservatorium en ofschoon hij er niet zijn beroep van maakte, bleef hij spelen als een professioneel. Het leek me dat hij en Antonie gespreksstof hadden, muzikaal gesproken. Irene wilde toen ook graag Bist du bei mir vertolken en wist Henk en Jeroen zover te krijgen, terwijl Gerard al naar boven, naar het koor, was gegaan. Deze uitermate vrolijke bijeenkomst eindigde op het orgel, waar menig clavichordbouwer of speler verzot is. Terwijl anderen al aan het inpakken waren en vertrokken, dreunde het van Bach rondom dat toch zo sfeervolle oude kerkje, daar aan de rivier.
¶ Verdere aankondigingen
= Als eerder separaat aangekondigd, maar nu nog eens herhaald: Zaterdag 28 september om 5 uur ’s middags in Bonn. Muziek op twee clavichorden, met werken van Bach, Mozart en Schaffrath door prof. Gerald Hambitzer en Sigrun Stephan. Verdere informatie te vinden op de website:
https://paque-klavier.de/hambitzer-stephan-2019/
= Een uitnodiging van Suzana Mendes om het nieuwe jaar op het clavichord te beginnen. Zij geeft een clavichord-cursus inclusief onderdelen Harmonieleer en Becijferde bas: 2 tot 6 januari 2020 in Marienberge. Opgave via email: smendes@web.de. Zie de bijlagen.
= Eind deze maand is er een meerdaagse bijeenkomst van de DCS, in Stade bij Hamburg. Het programma kunt u vinden op de website van het Duitse genootschap:
http://www.clavichord.info/clavtage_vorschau.html#anmeldung
= De DCS biedt haar jubileum-uitgaven ook voor leden van zustergenootschappen met korting aan. Zie: http://www.clavichord.info/dcs_edition.html
= Tenslotte nog een verheugende mededeling van de DCS. De meerdaagse bijeenkomst volgend jaar zal plaatsvinden in Wezel. De bijeenkomst zal om onze Samenspeeldag niet te storen in juni plaatsvinden. Aangezien Wezel tot 1609 onder het Nederlandse Kleef en Gulik viel is er sterke aanleiding voor samenwerking met het Nederlandse genootschap. Nadere bijzonderheden volgen.
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer heel wat anders: drie stukken van Georg Andreas Sorge, vriend van J.S. Bach..
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren.
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546
Nieuwsbrief nr. 67, april 2019
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ De tweede Nieuwsbrief van 2019, met als steeds een oproep om bevriende clavichordbezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Draag een eventueel geïnteresseerde voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen. Nieuwe leden zijn er dit keer te verwelkomen in Leiden en Nijmegen.
Meer dan enige aanwas van het ledental zou wel prettig zijn; Het ledental staat op dit moment op 111.
¶ NCG-Samenspeeldag voor en door leden in Ravenswaaij 11 mei 2019.
Eerst maar de aankondiging van de eerstkomende bijeenkomst.
“Een ideale plaats en dag om nieuwe clavichordvrienden te ontmoeten en oude te begroeten is als steeds onze jaarlijkse Samenspeeldag in het 17e-eeuwse kerkje van Ravenswaaij, gelegen aan de schilderachtige Lekdijk tegenover Wijk bij Duurstede. Om 11.00 uur staan koffie en thee er klaar en kan ieder zijn clavichord een plek geven. Ook wie geen eigen instrument kan meebrengen, mag spelen. We hopen weer op veel muziekaanbod, zowel voor als na de lunch (zelf lunchpakket meenemen, voor koffie en thee wordt gezorgd). Ook toehoorders en introducés zijn welkom. De kosten zijn € 10 p.p. We nodigen ieder van harte uit om met het voorbereiden van een individuele of gezamenlijke muziekactiviteit (ook met zang of melodie-instrument) te beginnen.” Zo werd de Samenspeeldag vorige jaren aangekondigd en zo geldt dat voor dit jaar weer.
We beginnen met een muzikaal rondje waarbij elk het meegebrachte clavichord introduceert en laat klinken. Na de lunch is er tijd waarin ieder de aanwezige instrumenten wat voor zichzelf kan uitproberen. Het gebruikelijke concertje van ter plekke aangeboden, voorbereide bijdragen vormt dan de afsluiting van de middag die rond 16 uur eindigt.
Wie graag van station Culemborg opgehaald zou willen worden, kan dit bij aanmelding aanvragen.
Aanmeldingen graag naar: info@clavichordgenootschap.nl
¶ Terugblik op de Jaarbijeenkomst zaterdag 9 februari 2019 in Akerendam bij Beverwijk
In de jaarvergadering bleek de financiële situatie van het Genootschap sinds de vorige Algemene Leden Vergadering er duidelijk op vooruit was gegaan. CI wordt nu in Nederland als pakketpost verzonden en vanuit het buitenland naar het verdere buitenland; de ALV vindt plaats in Akerendam op uitnodiging. Wel staat het aantal deer leden onder druk en CI zal een forse klap te lijden krijgen door de opheffing van de BCS en het verlies daardoor van het groepsabonnement van zo’n 60 nummers (de BCS zal een oproep van het NCG publiceren en rondmailen aan de leden om toch vooral een abonnement op CI te nemen, en om het NCG als “erfgenaam” van de BCS te beschouwen). Erik van Bruggen wordt onze nieuwe voorzitter, het ,mandaat van Sander Ruys werd verlengd, Jeroen Heijungs wordt lid van het bestuur. De voorzitter ziet het als zijn voornaamste taak nieuwe leden te werven. Hij zal daartoe ook contact opnemen met de orgelorganisaties, net als Herman Lammers. Meer activiteiten per jaar wordt ook het doel. Zou de Samenspeeldag op de derde zaterdag van mei gehouden kunnen worden? Voor het rondsturen van de ledenlijst zijn nog steeds onvoldoende mogelijkheden gevonden
¶ Voordracht door Sander Ruys na de Jaarvergadering
(Een bijdrage van Sander Ruys)
Een paar maanden vóór de opening van het museum in Zutphen kreeg ik een mailtje van Jurjen Buisman, of ik even het clavichord in orde kon maken voor die tijd. Alleen de kam was gebroken.. Een berichtje van Barend Kraal deed vermoeden dat er wel wat meer aan de hand was. Ik stelde hem (J. B.) voor naar de overkant te lopen en het aan Jan Kalsbeek te vragen, maar hij wilde het overlaten aan een echte clavichord-bouwer. Ik hoorde niets meer tot het voorjaar van 2018. Toen ben ik er wel op ingegaan. Het instrument bleek een “ruïne”! Kam gebroken en dwars door de zangbodem gedoken, toetsen zaten óf muurvast óf bewogen een halve cm zijwaarts, dam zag er gebroken uit, fosforbronzen en stalen snaren aan verchroomde pennen met vierkanten kop, zangbodem gedeeltelijk los.
Die bleek met heel veel witte houtlijm geplakt, in zekere zin een geluk, want door de dikte van de laag wilde die wel wat elastisch worden d.m.v. heel veel warm water en stoom. Stemblok was wat gekanteld, iets vlak geschaafd, zangbodem opnieuw in elkaar gelijmd (met huidenlijm), kam gerepareerd door er in de bocht een dun laagje onderuit te zagen en er een nieuw laagje met de nerf met de bocht mee onder te lijmen, balansbalk opnieuw verlijmd, toetsen gangbaar en zo veel mogelijk geluidloos gemaakt, nieuwe stempennen (geblauwd staal en platte kop), ijzeren en messing snaren, 4-voet snaren van ijzer. Onder de zangbodem bleek een signatuur van de laatste restaurator te staan: Peter C. Guy, Dec. 1972. Door Peter Bavington opgespoord en mee gecommuniceerd. Bleek de huistimmerman van de familie Colt die ook wel eens wat aan instrumenten deed, soms op aanwijzingen van fortepiano-bouwer Derek Adlam. Hij had een dikke plaat multiplex met veel schroeven over een scheur in de bodem gemaakt en daar dus zijn naam op gezet. Heb ik zo laten zitten...
Instrument bezit kenmerken van Meerbach, hoewel niet gesigneerd: 4-voet, lijstje voor de toetsen zoals bij tafelpiano’s, schildpad-achtige beschildering van de aanhanglijst: zwart-en-bruin patroon van vlekken. En daardoor met zekerheid toe te schrijven aan Johann Christian Meerbach (1738 – 1824), te Gotha.
¶ Clavichordconcert in de Tuinzaal van Akerendam door Herman Lammers.
(Een bijdrage van Gerard van de Meerakker)
Evenals ons vorige concert vond ook dit concert (’s middags na de Jaarvergadering) plaats in de fraai gerestaureerde rococo tuinzaal van Huis Akerendam te Beverwijk, waar we te gast waren bij Koeno Sluyterman van Loo, waarvoor zeer bedankt, Koeno !!
Het bespeelde clavichord, dat in het bezit is van Erik van Bruggen, is een kopie van een instrument uit de 2de helft van de 17e eeuw, dat zich bevindt in het Museum für Musikinstrumente der Universität Leipzig.
Omvang: CDEFGA -c3, dubbelkorig. Het instrument is gebonden, diatonisch vrij. Toonhoogte: a1 is 434 Hz.
Na een intensieve vergadering, een opwindend verslag van Sander Ruijs over de restauratie van een Meerbach-clavichord en een vurige broodjesmaaltijd, konden de toehoorders tot rust komen tijdens het kalmerende spel van Herman Lammers. Terwijl de harde wind gierde door de kieren van de vensters leerde Herman ons dat het ook genieten is wanneer je luistert naar minder hectische muziek en ook, dat veel schoonheid te vinden is in de wat kleinere muzikale juweeltjes.
Begonnen werd met een Fantasia en een Ricercar van Francesco Canova de Milano, muziek uit het begin van de 16e eeuw, oorspronkelijk luitmuziek. Francesco was in dienst van het hof van de paus te Rome als luitist en later privé-luitist van paus Leo X. Verder verbleef hij in Milaan, in Florence in dienst van kardinaal Ippolito de Medici, maar later ging hij weer terug naar Rome. Hij was de beroemdste luitist van zijn tijd. Opvallend is hoe deze muziek volledig tot zijn recht komt op het clavichord.
Vervolgens hoorden wij vijf kleine stukjes voor klavier uit “Fluff and Frolic” van Percy Whitehead uit het begin van de vorige eeuw. De korte werkjes zijn gewijd aan activiteiten die katten gemeenlijk al dan niet ontplooien, zoals de cakewalk, de kattenpatrouille, spelletjes, parade en dergelijke.
Een serie variaties was van Luys de Narváez, Spaanse componist en vihuelist: Differencias sobre Guárdame las vacas , oorspronkelijk tabulatuur voor vihuela. Dit stuk dateert uit ca 1538. Luys de Narváez is geboren in Granada en in dienst geweest van Carlos I en van prins Filips, de latere Filips II.
Er volgde een anoniem Portugees werk: Obra de secundo Tom, een boeiend ricercare uit ca 1695.
Het kortste werk uit dit concert was een Coranto van de Poolse componist Jacub Polak, tweede helft 16e eeuw, ook wel bekend als Jacub Reys of Jacques le Polonois, een Poolse luitist en componist van 1545 tot 1605. Hij was aanvankelijk verbonden aan het hof te Kraków en later volgde hij de gevluchte Hendrik III naar Parijs. De Coranto van 49 seconden werd gelukkig door Herman herhaald.
Van Bach en Handel werden Sarabandes gespeeld, dat van Handel in de vorm van een thema met variaties. De sarabandes van Bach kwamen uit diens klavicimbelsuites.
Van Johann Krieger, Duitse componist, kapelmeester en organist geboren in Zittau, rond 1700, hoorden we een menuet, een bourrée en een rondeau, stukjes die velen onder ons ook zullen kennen in de versie voor blokfluit.
Van Jos Wuytack, componist en pedagoog, geboren te Gent in 1935, speelde Herman 6 stukjes uit “ABAsken, speelstukjes in ABA-vorm voor kleine musici” uit 1969. Kenmerkend voor deze stukjes is dat ze geschreven zijn in modale toonsoorten. Wuytacks muzikaal-pedagogische methoden zijn gebaseerd op de beginselen van Carl Orff.
Bela Bartok schreef bewerkingen van door hem geregistreerde volksmelodieën. Van deze 32 deeltjes hoorden we er vier: het straatje, spelletje, klaaglied en pandspel.
Tot slot hoorden we een arietta in F met variaties uit Hexachordium Apollinis van Johann Pachelbel.
Het concert van Herman Lammers werd gekenmerkt door respect en bewondering voor “Het Kleine”.
Hij liet ons kennisnemen en genieten van muziekwerkjes die zelden in een concert gespeeld en gehoord worden. Door kennis te nemen van “Het Kleine” werd onze muzikale wereld juist groter.
¶ MouseEar clavichordconcert 29 maart
Vrijdagavond 29 maart vond een heel bijzonder concert plaats, georganiseerd door de stichting MouseEar (www.mouseear.com). Deze stichting is genoemd naar een clavecimbel-demper kenmerkend voor Ruckers instrumenten.
Het Huis met de Hoofden, Keizersgracht 123 in Amsterdam is prachtig gerestaureerd ter wille van de Embassy of the Free Mind, met de Bibliotheca Philosophica Hermetica. De gevel van dit dubbele woonhuis is versierd met koppen van klassieke goden. De versiering is aangebracht in opdracht van Lodewijk de Geer, wapenhandelaar en bevorderaar van kunsten en wetenschappen.
Het concert had een omvangrijk programma, begonnen in de zaal, met de Symfonie in D voor twee clavecimbels van Armand-Louis Couperin, gespeeld door Menno van Delft en Artem Belogurov: zeer virtuoos.
Een deel van de bezoekers bleef in de zaal, twee groepen gingen naar boven, waar de luitist David Mackor vijf stukken van Dowland en tijdgenoten speelde, in de studiezaal. In de leeszaal speelde Dalyn Cook op het bekende groene 6-kantige gebonden clavichord gebouwd door Andreas Hermert: Almande de symmerman en Pavane Danvers uit het manuscript van Susanne van Soldt, het Praeambulum in d van Scheidemann en Mein junges Leben hat ein End van Sweelinck – rustig en sprekend vertolkt.
Deze groep luisteraars kon vervolgens terug naar de grote zaal voor het Praeludium in g van Georg Böhm, gevolgd door het 2e deel uit het Duetto in Es van Müthel door Menno en Artem. Daarna Artem met Haydn: Fantasie in C (Hob XVII:4) en beiden met het Concert voor 2 clavecimbels in F van Friedemann Bach (Falck 10). Gespeeld werd door Menno op zijn rijk versierde Hass-kopie, en door Artem op een sobere Friederici
Tot afsluiting klonk in de grote zaal voor alle bezoekers door alle vier spelers een bewerking van het Concerto in a van J.L. Krebs, met David Mackor middenvoor op barokgitaar; Dalyn en Artem links op het ene, Menno rechts op het andere clavecimbel.
Een indrukwekkende ervaring; zeer virtuose spelers, een omvangrijk concert met zeer verschillende muziekstukken
¶ De Ledenlijst
Al jaren heeft het bestuur om redenen van privacy de ledenlijst niet rondgestuurd. Het lijkt erop dat de statuten uitgebreid zouden moeten worden, omdat daarin niet vermeld staat onder de doeleinden van het genootschap geïnteresseerden in het clavichord met elkaar in contact te brengen. Nader onderzoek is gewenst.
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer heel wat anders: twee stukjes uit de codex Amerbach
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Erik van Bruggen (voorzitter, tel. 071-5134139), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Jeroen Heijungs (tel. 06-42572546).
Nieuwsbrief
nr. 66, januari 2019
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ De eerste Nieuwsbrief van 2019, met als steeds een oproep om bevriende clavichordbezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Draag een eventueel geïnteresseerde voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen.
¶ Nieuwe leden, drie, zijn er dit keer te verwelkomen in Utrecht, Hilversum en Rhenen: welkom!!
¶ Agenda:
De Algemene Ledenvergadering zal dit jaar plaatsvinden
op 9 februari om 11 uur in het Huis Akerendam, te Beverwijk
Adres: Velserweg 20, 1942 LD Beverwijk (recht tegenover het station).
Parkeergelegenheid is dichtbij aanwezig:
Plattegrond: zie HIER
Parkeergelegenheid: zie HIER
Agenda: Conceptagenda Algemene Ledenvergadering NCG, Beverwijk 9 februari 2019
1. Opening en Agenda
2. Notulen van de Algemene Ledenvergadering van 10 februari 2018
3. Jaarverslag van het bestuur voor te dragen door de secretaris
4. Financieel jaarverslag NCG en CI (exploitatierekening en balans 2018, begroting 2019)
5. Bevindingen van de Kascommissie
6. Verkiezing nieuwe bestuursleden
7. Toekomstige activiteiten
8. Rondzending ledenlijst
9. Rondvraag en sluiting.
Komt allen! Er zijn belangrijke zaken te bespreken. Door maatregelen van het bestuur is er rust gebracht in de financiële situatie van ons Genootschap. Een bestuurslid vertrekt, een ander kan aantreden. Laat a.u.b. even weten of u komt i.v.m. de verzorging van de lunch, enz. op Clavichord.akerendam@gmail.com.
De vergadering begint om 11 uur, deur open vanaf 10u 30.
Na de vergadering zal Sander Ruys een voordracht houden over het door hem gerestaureerde Meerbach-clavichord in het Geelvinck Museum in Zutphen.
De lunch wordt de leden die de Ledenvergadering bijgewoond hebben in Akerendam aangeboden door het Genootschap.
Het concert die middag zal gegeven worden door Herman Lammers bekend als deelnemer van onze Samenspeeldag, maar daarbuiten ook als eminent organist en docent. Zijn programma wordt nog bekend gemaakt. Aanvang concert: 14u 15
¶ Verslag van het jubileumconcert op zondag 4 november 2018
(Een bijdrage van Gerard van de Meerakker)
Het concert vond plaats in de gerestaureerde tuinzaal van de Beverwijkse buitenplaats Akerendam, ter ere van de oprichters van het Nederlands Clavichord Genootschap en ter viering van het dertigjarig bestaan van het Genootschap.
De concertbezoekers werden gastvrij ontvangen door Koeno Sluyterman van Loo in de schitterend gerestaureerde rococo tuinzaal van de monumentale buitenplaats.
Het gebruikte clavichord is eigendom van Menno van Delft, gebouwd door Geert Karman in 1993, naar een 18e eeuws voorbeeld van de familie Hass uit Hamburg.
Als spelers traden op: Menno van Delft en twee van zijn studenten, Sébastien Mitra en António Pedrosa.
Menno zou Menno niet zijn als hij er niet in slaagde ons te verrassen met een programma van zelden gehoorde werken, voornamelijk uit de tweede helft van de 18e eeuw.
De meester zelf excelleerde in een ouverture van Johann Ludwig Krebs, een Claviersonate vom Herrn Musicdirector Johann Heinrich Rolle in Magdeburg in G-groot, een Sonate Per Il Cembalo van Karl Friedrich Christian Fasch en Sonate 5 in g-klein uit Sei Sonate van Georg Benda.
De twee studenten van Menno wisselden dit af met een aantal vierhandig werken: twee sonates van Johann Christoph Friedrich Bach, een in G-groot en een in A-groot. Tevens speelden zij een vierhandige fuga in g-klein, KV401, van Wolfgang Amadeus Mozart.
De verfrissende creatieve originele wendingen in deze onbekende muziek en de prestaties van de spelers maakten indruk op de toehoorders, die dan ook tussen de stukken door uitgebreid applaudisseerden. De krachtige toon van het instrument van Menno maakte dat het applaus geen invloed had op de perceptie van het volgende werk dat gespeeld werd.
Na afloop werden door de voorzitter Driek Florie de spelers in het zonnetje gezet. Ook werd eer betoond aan de twee aanwezige oprichters van het Genootschap, Koen Vermey en Jan Raas. De bloemen vlogen in alle richtingen door de ruimte.
Koen Vermey vertelde over de manier waarop het Nederlands Clavichord Genootschap door de bevlogen pioniers werd opgericht. Menno van Delft werd geprezen als de ideale ambassadeur van het Genootschap.
Ter afsluiting van deze zeer geslaagde bijeenkomst bood Koeno Sluyterman van Loo de aanwezigen in een andere ruimte een hapje en een drankje aan. Dit bood gelegenheid tot geanimeerde gesprekken tussen bekenden en onbekenden. Clavichordvrienden die elkaar jarenlang niet gezien hadden konden bijpraten over hun wederwaardigheden en toekomstplannen. Oude vriendschappen werden opgefrist. Wat een dag!
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer: Pavanne van Henry Dumont
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij: info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Driek Florie (voorzitter, tel. 016-4239087), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Erik van Bruggen (tel.071-5134139)
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
De vierde Nieuwsbrief van 2018 met verslagen van de drie dagen van ons jubileum Symposium.
¶ Verslag van het Symposium 7–9 juni 2018 Orgelpark Amsterdam:
Clavichord and Organ: Companions for Centuries,
Enige impressies naar aanleiding van de eerste dag, een bijdrage van Rob van Haarlem
Driek Florie, voorzitter NCG, introduceert Hans Fidom, directeur Orgelpark, en betuigt hem zijn erkentelijkheid vanwege de gastvrijheid het vijfjaarlijkse (en derde) Internationale Clavichord Symposium hier te organiseren. Hans verwelkomt ons in deze prachtige onderzoeksruimte en we worden bijgepraat over het doel van het Park en over de bijzondere instrumenten. Met name over het Utopa Baroque Orgel en het Van Straten Orgel, naar een voorbeeld uit 1497, die deze dagen worden bespeeld. Tenslotte wijdt hij enige woorden aan het thema: De invloed die, al eeuwen lang, de twee instrumenten op elkaar uitoefenen en de betekenis daarvan voor de uitvoeringspraktijk.
Impressie 1: Early music and Dynamics
Christophe Deslignes laat ons aan het Van Straten Orgel ervaren hoe je als speler een afwisselende winddruk kan gebruiken, maar wel samen met twee medespelers die de balgen bedienen. Christophe gebruikt bewust het woord “medespelers” omdat zij als team samenspelen. Het betekent voor iedereen een nieuwe manier van denken en bewegen. Hier liggen de balgen naast elkaar en worden met de hand bediend. Vaak hebben oude orgels ook bovenliggende balgen die dan met de voeten worden getreden. Deze hebben de functie om het crescendo en het vibrato te realiseren. Vervolgens klinkt het Van Straten-orgel in de Tablatura trium notarum supra tenorem (1448).
Na bespeling van het Portativ Clavicytherium (Alamanda de la Nonette) en de Dulce Melos (Estampie Janus) tot slot het Organetto met werken uit/van Conrad Paumann; Ms Lo Add.29887; de Machault en trouvere song getiteld Rotruange nouvelle. Het instrumentje klinkt prachtig in de akoestiek van de kerk. Op zeker moment raakt het spel van Christophe in een positieve feedback loop, in een voortdurende herhaling van de sequentie maar wel steeds net iets anders. Het verveelde mij geen moment; ik ben aangedaan. En dan is het opeens uit. Bij dit instrument gaat het om het realiseren van een zachte en zoete toon, aldus Christophe, en dat lukt als de wind met zorgvuldigheid in de pijpen wordt toegelaten.
Vragen betroffen de wijze van communicatie tussen het team (= door naar elkaar te luisteren) en de plaats van herkomst van het Organetto (= niet bekend).
Impressie 2: Mersenne’s clavichord, organ music in clavichord performance in the 16th-/17th-century France
Terence Charlston vertelt dat er in Frankrijk in de 16e eeuw tientallen clavichorden zullen zijn geweest. Maar geen ervan is tot nu toe teruggevonden. In Mersenne’s Harmonie Universelle (1636) staat een tekening van zo’n instrument. Peter Bavington heeft op basis van deze tekening een instrument gebouwd (voor zijn toelichting hierop, zie verslag dag 2). Terence vertelde over het ontwerp en het effect van de vijf bruggen op de toonkarakteristiek die leidt tot verschillen tussen de vier octaven. Aan de hand van vijf stukjes orgelmuziek was ieder in de gelegenheid zich een oordeel te vormen over het resultaat.
Mij viel de dunne toon op en misschien wel daardoor kon ik eerder genoemde verschillen in toonka-rakteristiek niet zo horen. Graag had ik het instrument ook willen horen met muziek uit de 18e eeuw. Bij voorkeur uit de Suites van Francois Couperin, muziek waarin hij vanuit zijn melancholische per-soonlijkheid op de omgeving reflecteert (Philippe Beaussant, 1980). En van grote Kantabilität (RvH).
Impressie 3: Playing around with Bach’s Violin Works at the Clavichord; exploring a tradition of keyboard improvisation in performance
Joel Speerstra rapporteert over de voortgang van zijn onderzoek dat als vertrekpunt heeft JSB’s kennis van het vioolspel en het clavichord. Bach voorzag thuis vioolpartijen van zijn composities van passende, maar niet teveel, harmoniën als hij deze op het clavichord speelde. Vandaag komt aan de orde de overeenkomst(en) in de wijze waarop de spelers de snaar tot klinken brengen. Bij het clavichord dient de speler via het tangent op de toets een zekere druk op de snaren uit te oefenen gedurende de tijd dat de toon klinkt. Bij de viool gaat dat via de strijkstok. Vraag is vervolgens of de techniek van het vioolspel inzichten oplevert voor het leren bespelen van het clavichord wat betreft de fysieke techniek, de voortbrenging van de toon en de interpretatie. Op basis van het werk van James J. Gibson (The Ecological Approach to Perception, 1979) gaf Joel een intrigerende uiteen-zetting van de belangrijkste aspecten van het project, aangevuld met enige vrije associaties uit andere gebieden van Oosterse en Westerse kunst en cultuur. Deze benaderingswijze biedt hem de gelegenheid om te spreken over “micro-dynamics”, -daar waar het de vingers betreft-. Hierbij is het begrip “Affordance” leidend. Tot slot speelt Joel enkele van Bach’s vioolpartijen onder het motto: “Bach improvising at home the pedal clavichord”.
De suggestie wordt gedaan om “het bewust en gericht manipuleren tijdens het spelen van de verhouding van grondtoon en boventonen voor de oren van de luisteraar” te beschouwen als een factor van de micro-dynamica.
Break and Dinner
Tijdens het diner op uitnodiging van het Orgelpark, wordt Bernard Brauchli (Lausanne, Zwitserland) benoemd tot Erelid van het Nederlands Clavichord Genootschap. De Laudatio wordt uitgesproken door Menno van Delft.
Concert/ Ulrike Davidsson & Joel Speerstra
Deel 1: Joel Speerstra aan het UTOPA BAROQUE ORGAN:
Vincent Lübeck (LüBWV 11) en Johann Sebastian Bach (BWV 1080)
Preludium in d minor (LübWV)
Die Kunst der Fuge. Contrapunctus 1 en 2: Fugue, Rectus ; Contrapunctus 3 en 4: Fugue, Inversus
Het luisteren naar het preludium was een feestje. Voor mij is de intonatie van de pijpen zeer Noord-Duits en met de zeer passende registratie was het ronduit genieten.
Tijdens het luisteren naar de Contrapuncti heb ik als observaties opgeschreven: springt erg; niet zangerig; te onrustige lijnen; niet zangerig. Geen geschikt orgel voor deze muziek of geen passende, transparante registratie. Iets zeggen over Die Kunst de Fuge is lastiger omdat er talloze uitvoeringen van zijn, op verschillende instrumenten en in allerlei combinaties van instrumenten. Uitvoeringen die de luisteraar helpen de complexiteit enigszins te volgen en er zo van te kunnen genieten. Dat was ronduit onmogelijk.
Deel 2: Ulrike Davidsson & Joel Speerstra aan het DOUBLE CLAVICHORD:
Vervolg van Die Kunst der Fuge (BWV 1080)
Het concert werd vervolgt op het DubbelClavichord waar we al tijdens Joel’s lezing mee hadden kennis gemaakt. Ik citeer uit mijn aantekeningen: Er wordt te snel gespeeld om een mooie toon te maken; er is nergens sprake van “connecting tones”; affecten worden niet uitgebuit; wanneer gaat het instrument nu zingen?
Tsja, wat nu? Dit concert kan niet anders dan beluisterd worden in de context van ons Symposium en de bedoeling daarvan. Voor mij was daarin centraal (1) het interview met Bernhard Klapprott door Jan Weinhold in Clavichord International vol. 22-1,2018 en (2) de Keynote van Bernhard Klapprott over “Aspects of Vocality in playing the Clavichord”, op Dag 2. Als aspecten van de Kantabilität (vocal style of playing) noemt Bernhard; de Bebung, tremolo; Tragen der Töne, portamento; Wesentliche Manieren, connection of the tones; etc. Ik vond daarvan in dit concert niets van terug. Misschien anderen wel.
The second day of the jubilee symposium was dedicated to the clavichord. Over centuries organists practised and taught at home on the clavichord, because practising in church was not possible as a blower’s help was needed. A report by Dorothea Demel with her photographs
The keynote lecture two was given by Bernhard Klapprott: Aspects of vocality in playing the clavichord (eighteenth century sources). Because of its unique qualities to influence the tone the clavichord is the ideal instrument for beginners and all who like to become good players of keyboard instruments (also harpsichord). The clavichord (Clavier) was described as the most influential strung keyboard instrument to develop the vocal style of playing. In 1753 C.P.E. Bach published his “Essay on the True Art of Playing Keyboard Instruments” and his playing the clavichord was extraordinary. His sensitive playing in connecting the tones in a structured legato, imitating the human voice perfectly was praised by the persons who were invited to listen to his playing the Silbermannsches clavier (including Charles Burney, Johann Friedrich Reichardt, Matthias Claudius). Klapprott gave a comprehensive overview over the numerous sources of the art of clavichord playing at that time. Playing-skills can be accomplished on the clavichord with the unique features of “Bebung” (tremolo) a kind of vibrato based on “tenuto”; Tragen der Töne (appoggiato and portamento) sustaining the tones with “Nuance“ (modification of the pitch level). On all keyboard instruments are possible the means of drawing of the fingertips and the new fingering using the thumb (both described and developed by J.S. Bach) and finally the ornamentation as a means to connect tones to compensate the lack of duration of tone length on strung keyboard instruments. Klapprott illustrated the lecture with his fine playing of some examples on the clavichord.
In his lecture “A Stranger in a Foreign Land: The Clavichord in the New World“, Gregory Crowell described the history of clavichord and clavichord playing in the New World. In Mexico in the town Tepotzotlán is still an eighteenth-century clavichord. In 1736 in Philadelphia the organ maker John Clemm (Johann Gottlob Klemm, 1690–1762) made organs and keyboard instruments and later became the teacher of the Moravian David Tannenberg. Probably you know that in 2004 Laurence Libin discovered in one of the three still existing clavichords in the ownership of the Moravians the signature dating from 1761 from the German-American organ maker David Tannenberg (before only his two sketches of a clavichord by him were known). In America people preferred to buy English or the cheaper German clavichords. In 1771 Thomas Jefferson ordered a clavichord in Hamburg, but then bought a pianoforte and later he ordered a clavichord for his daughter Patsy. Crowell presented quite a lot of American owners of clavichords and even square pianos were converted in clavichords. The early revival of clavichords came with Arnold Dolmetsch. After a concert journey though America (with a Hoffmann clavichord) he became head of a department to make early instruments including the clavichord in the Boston piano firm of Chickering (1906). He sold clavichords in four designs until 1910. The clavichord was no more a stranger in the New World and no part of imported European culture but became part of the American culture.
In the next lecture: Gottfried Silbermann and his missing clavichords Lothar Bemmann gave an overview of the history of the cembal d’amour invented by Gottfried Silbermann in 1721 and its modern copies by Ammer, Michael Thomas, Lyndon Taylor, a similar “Klavikantal” by Peter Kraul (1998) and by Eckehart Merzdorf (2003). Bemmann explained the term “Silbermannsches clavier” may have several meanings: the special type of clavichord “Silbermannsches clavier” made by Gottfried Silbermann, a clavichord made by J. H. Silbermann, later it became a synonym for clavichord in general (it means made by any other maker). (To my opinion the term “Silbermannsches clavier” should not be translated in other languages).
Bemmann listed all sources about clavier made by or attributed to Silbermann. In 1746 the Prussian king Friedrich II. ordered from Gottfried Silbermann a piano and forte and a clavier. I found out that there is still existing a copy of a receipt by Silbermann that he had to deliver a “special clavir” with the “piano et forte”. Maybe this instrument was the famous Silbermannsches clavier later owned by C.P.E. Bach. In 1781 C.P.E. Bach sold this instrument to D.E. von Grotthuss. Bemmann was able to trace this instrument until 1856.
In his lecture Bemmann presented a tiny part of clavichord sources he collected of one of his databases. This database of clavichord citations (CLAVICHORD BIBLIO-16.xls) you can find on the website of DCS (www. Clavichord.info).
Olivier Féraud presented in his lecture “Backgrounds to Henry Arnauts de Zwolle’s dulce melos” his new construction from the only source of the instrument described by Henry Arnauts in a Latin book from about 1440. Dulce melos means sweet melody and the instrument is a hammered dulcimer (hackbrett) with keyboard. The writer must have known real instruments of this kind, they were found in France, where he studied and lived some time. In the instrument, the case, keyboard and keylevers being like a clavichord were 12 unison pairs of strings passing over four bridges dividing the octaves (Henry Arnauts gave two layouts for the instrument, in one the bridges are parallel to one another and in the other the bridges are places obliquely). The strings resting on the soundboard were hit by a simple hammer mechanism. The problems which the maker of “lost instruments” have to solve are fifteenth centuries sound aesthetics, mechanical noises, where is the music intended to be played. In this case the instrument is only suited for small rooms and not for concerts. The music for the dulce melos includes dances, estampies, diminuations (Codex Faenza, Buxheimer organ book). Christophe Deslignes played some examples.
Foto 1: The Dulce Melos made by Oliver Féraud.
Ulrika Davidsson gave an overview over the research project “Dynamic playing” at the Royal Danish Academy of Music. It was a case study programme for young students of the organ or church music department. The study comprised three years 45 minutes per week lessons with three students in a group. In the first-year playing was offered on the pedal clavichord, the second year it was also possible to choose Harmonium and in the third year pedal piano (Pleyel 1880). Each year ended with a symposium. The teaching comprised playing a Bach Triosonata, in which three players played only one voice at a time then they switched positions that in the end they had played all voices. They exercised Duet playing of Goldberg variations an Art of the Fugue, learned to improvise and studied the Eighteen Probestuecke (sample pieces) in six sonatas by C.P.E. Bach. The students gained an improved feeling of touch, sound, technique, musicality and expression of music.
Menno van Delft played in his lecture: Bach and the clavichord, examples from J. S. Bach’s pieces. He tried to group them in four categories: one: really well, two: ok, three: does not work (works with dense polyphony) and four: splendidly well. Category one comprises simple pieces and houses music. He played on a fretted clavichord made by Dick Verwolf the little prelude in C major, the Applicatio (BWV 994) from Clavier Buechlein for W.F. Bach. On his splendid Hass copy van Delft played the Allemande (cat. two) and the second of four Courantes from the first English suite in e-minor, the most “French” of the English suites. Because the lack of time van Delft played some pieces proposed by thearticipants. All works van Delft.
Foto 2: Menno van Delft plays on his Hass clavichord
.
NCG could choose for its thirty first anniversary no better place than the Parkkerk which houses the Orgelpark. On the four church galleries those impressing organs including the newly inaugurated Utopa Baroque Organ (Hildebrandt organ) and on the basement this fine collection of pedal clavichords, clavichords and more. Under the title Building clavichords / introductions to exposed instruments some instruments were presented.
The pedal clavichord of the Schuetz house in Bad Köstritz was made by Volker Platte (table clavichord triple fretted after Pisaurensis and the pedal clavichord developed by Andreas Hermert. Hermert described the pedal part. The rollerboard design was taken from the description by Claas Douwes (1699). The pedal with a short bass octave is triple fretted. Hermert has shown his skills with a lot of interesting solutions e.g. how the pedal may be removed from the corpus. Bernhard Klapprott demonstrated the sound of the pedal.
Foto 3: Bernhard Klapprott at the pedal clavichord (Bad Koestritz).
Peter Bavington reconstructed Mersenne`s clavichord after the seventeenth century source “Harmonie Universelle” by Marin Mersenne published in 1637. He pointed out that he is full of doubt in reconstructing an instrument from a drawing. Only in 2001 Maria Boxall described the instrument was drawn in an early form of isometric projection and Mersenne’s description is detailed and not improbable. The case has the proportion of length to width of exactly 3:1. With the help of a French harpsichord engraving from 1699 by La Brèche Bavington found probable dimensions. The clavichord made of walnut and poplar has seventy strings. The five bridges were arranged on a sloping soundboard. The pitch was assumed to be a1=392 Hz. A fretting scheme for the 49 notes had to be worked out (diatonic fretting with notes E and A free). The strings were made of brass and in the range a-c3 in historical iron. The brass tangents have hammered tops and a key guidance by pins. The day before it had been a great pleasure to listen to Terence Charlston playing Mersenne’s clavichord in his lecture-recital.
Foto 4: Peter Bavington and Mersenne’s clavichord
Gregor Bergmann presented A New Chamber Organ. The case is like a fine decorated clavichord with four legs and the bellows on the shelf floor. The organ in the clavichord case has one stop, goes from F to a2 (pitch: a fifth above normal). It has 38 keys, with a simple action to play the organ. Like in an old Vienna table organ the air from the bellows goes through the legs. Jos van der Giessen played the organ and we listened to its sweet sound. Gregor Bergmann’s invention is amazing, you like this organ immediately and you cannot believe that by now nobody constructed such an organ. Maybe this symposium encourages him to make a claviorganum, an instrument we did not see in the exhibition.
Foto 5: Jos van der Giessen playing Gregor Bergmann’s chamber organ
We had the pleasure to listen to Sander Ruys playing C.P.E. Bach’s Fantasy F-major of the fifth collection for Connoisseurs and Amateurs on a five-octave clavichord based on Silbermann he made himself. Sander Ruys is a skilled clavichord maker, a musicologist and a fine clavichord player.
Participants of the symposium had met for dinner, June 7. NCG awarded the honorary membership to Bernard Brauchli for his outstanding efforts to promote the clavichord. My mind went to the dinners during the symposiums in Magnano which Brauchli organized, our coming together in lectures and day and night recitals, at breakfast and leisure time in the “white house.” And the streets of Magnano filled up with more clavichord enthusiasts than inhabitants.
Foto: 6: Menno van Delft and Bernard Brauchli at dinner
Under the title Ars longa – Music for Clavier from the sixteeth to eighteeth century Sigrun Stephan played Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621) Präludium Toccata (Fitzwilliam Virginal Book) and William Byrd (1543-1623) Pavana Lachrymae (Fitzwilliam Virginal Book) with nice phrasing and technically brilliant. But why did she play these pieces on an eighteenth-century clavichord instead on an earlier fretted one? There were some instruments available and I know she plays very well on instruments in keeping with the time. Stephan played Johann Caspar Ferdinand Fischer’s (1662-1746) Praeludium and Chaconne in G major (Musicalisches Blumenbüschlein) structured and with easiness. The true qualities of her playing J.S. Silbermann’s clavichord made by Matthias Griewisch we could admire in Carl Philipp Emanuel Bach’s (1714-1788) Fantasia in C major (collection for Connoisseurs and Amateurs No. VI) and Wilhelm Friedemann Bach’s (1710-1784) Fantasie in a minor (F 23). She played the pieces really singing was able to show the sound nuances of her fine clavichord. In Fanny Hensel’s (1805-1847) Andante in e minor the dark nuances were played fantastically. Her encore was a fantasy by W.A. Mozart.
Foto 7: Sigrun Stephan at J.H. Silbermann’ clavichord copy by Matthias Griewisch
In the second part of the concert Ulrika Davidsson played from Carl Philipp Emanuel Bach’s (1714-1788) Eighteen Probestuecke (sample pieces) from C.P.E. Bach’s “Essay on the True Art of Playing Keyboard Instruments” the Sonatas III, IV and V on the double clavichord made by Joel Speerstra. It is always a special delight to listen to so called pieces for learners, when they are played excellently. Davidsson demonstrated us how nice these pieces sound when they are played following C.P.E. Bach’s advice.
Zaterdag 9 juni 2018, de derde dag van het internationaal symposium in het orgelpark. Een bijdrage van Henk Glas
Jan Raas begint met een lezing over het clavichord in de 20e en 21e eeuw. Iedere componist heeft in zijn tijd moderne muziek geschreven. Het is dus merkwaardig dat we nu zo sterk terugvallen op oude muziek voor het clavichord. Het valt hem ook op dat in Clavichord International geen moderne stukken besproken worden en ook geen moderne bladmuziek voor clavichord wordt bijgevoegd. Jeroen Heijungs nodigt hem uit iets in te sturen.
Tijdens barok en rococo was het clavichord het meest bespeelde toetsinstrument. Zelfs in de eerste helft van de negentiende eeuw werd het nog gebruikt. In de tweede helft verdween het om in de twintigste eeuw een come-back mee te maken.
Jan speelt een klein stukje van Türk en roept om de paar regels 'bravo'. Hiermee wordt applaus met veel bravo-geroep geoogst. Ook stukjes van Bartok en Stockhausen worden gespeeld. Het is even wennen, maar het klinkt goed op clavichord. Een voorbeeld wordt gegeven hoe je thuis aan het clavichord zelf kan beginnen met componeren.
Jean Kleeb is Braziliaan en komt met heel andere voorbeelden van moderne muziek op het clavichord. Hij heeft een klein maar luid clavichord naar een Spaans model uit 1800 en begint met een improvisatie die begint bij het Buxheimer Orgelbuch en eindigt in jazz. Met harde en zachte tikken in de vorm van accoorden wordt een opzwepend ritme gecreëerd. Hij kan er zelf niet stil bij zitten en komt soms zelf los van zijn stoel. Op het clavichord kan je zo flamenco spelen die op een gitaar niet mogelijk is. Het publiek krijgt een voorbeeld van Braziliaanse muziek met veel syncopen die geen accenten krijgen. Hetzelfde stuk wordt op orgel en op het Silbermann-clavichord gespeeld. Jean besluit met een stukje waarin de beide handen twee verschillende ritmes spelen en in de loop van het stuk naar elkaar toe komen. Alleen zijn eigen model clavichord vindt hij daarvoor geschikt. Op verzoek van het publiek wordt een deel van zijn kunsten ook op het Gerstenberg-clavichord ten gehore gebracht.
Franz Danksagmüller heeft lijsten gekregen van onder andere Lothar Bemman, Paul Simmonds en Anna Maria McElwain met nieuwe composities voor clavichord. In de afgelopen jaren hebben diverse composities plaatsgevonden, waarbij interessante stukken naar voren zijn gekomen. Voorbeelden worden getoond van bladmuziek met daarin speciale notatie voor het strijken met de vingers over de snaren.
Dóra Pétery vertelt over dynamiek op orgel en clavichord. Naast hard en zacht zijn nog vele mogelijkheden zoals herhaling, contrast en echo. Op het Utopa Baroque orgel speelde zij enkele stukken. Snelle hoge noten worden gecombineerd met zware baslijnen. Een stilte wordt verbroken met harde accoorden. Korte hoge tonen bij een diepe bas geven het effect van lichtstralen die door kieren een donkere ruimte binnenkomen. Het publiek krijgt nog echo's, glissando's en extreme dissonanten van het orgel te horen voordat het lawaai overgaat op electronische tape-muziek. Als het lawaai wegebt, blijk Dóra beneden plaats te hebben genomen achter een clavichord. Ze laat de mogelijkheden van het clavichord horen in een prachtig en technisch perfect spel. Aanvankelijk klinkt het zacht, maar nadat de oren meer gewend raken aan de stilte lijkt het clavichord luider te worden.
Dalyn Cook geeft een presentatie over Lotta van Buren, een Amerikaanse vrouw die in de vorige eeuw het clavichord heeft herontdekt. Ze bouwde en bespeelde het instrument. Het werd een belangrijk onderdeel van haar instrumentenverzameling.
Franjo Bilic speelt een canzona van J.S. Bach op het clavichord. Dit is het uitgangspunt voor een presentatie over het clavichord als pedachogisch startpunt voor andere toetsinstrumenten: piano, klavecimbel en orgel. Als voorbeeld voorziet hij de canzona van vele versieringen die goed op een clavichord ingestudeerd kunnen worden. Lichaamshouding, armgewicht, vingerpositie spelen mee bij een goede techniek. Op een pedaalclavichord kan ook geoefend worden de pedalen te gebruiken met zo weinig mogelijk bijgeluid.
Het slotconcert wordt verzorgd door Franz Danksagmüller en Menno van Delft. Franz laat op het Utopa-orgel extreme contrasten horen van lange lage en snerpende hoge tonen. Beide partijen komen langzaam naar elkaar toe. Op het Gerstenberg clavichord worden accoorden en schuifbewegingen op de snaren versterkt en gecombineerd met elctronische muziek. Het orgel wordt opnieuw bespeeld, maar nu met behulp van manualen en pedalen beneden vlak voor het publiek. Het is erg hard voor een clavichordminnend publiek.
Als de laatste tonen wegebben, neemt Menno plaats achter het clavichord. Terwijl hij wacht op het uitzetten van de orgelpomp krijgen de oren van het publiek de gelegenheid weer te wennen aan de stilte. Na een fraai stukje barok van Quirinus van Blankenburg wordt een compositie uit 2017 van Roderik de Man gespeeld. Het contrast wordt compleet door af te sluiten met een fantasie van Sweelinck. Deze 400 jaar oude muziek van de Hollandse meester staat symbool voor de tijdloosheid van goede muziek.
Na een daverend applaus spelen Franz en Menno samen op het clavichord als toegift melodieën uit die Zauberflöte.
¶ Agenda
Ons najaarsconcert ter ere van de oprichters is gepland op 4 november, in het Huis Akerendam, te Beverwijk (recht tegenover het station). Na een hele rij steeds veranderde afspraken is het tenslotte gelukt op 4 november af te spreken, bij nader inzien helaas tegelijk met de DCS bijeenkomst in Göttingen. Het is niet anders.
Voorspeelavonden van leerlingen van Menno van Delft op het Conservatorium van Amsterdam zijn aangekondigd voor 4 december dit jaar en 6 maart plus 16 mei volgend jaar.
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer: de Coranto van John Bull.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij: info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Driek Florie (voorzitter, tel. 016-4239087), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Erik van Bruggen (tel.071-5134139)
De Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
derde Nieuwsbrief van 2018, met als steeds een oproep om bevriende clavichordbezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Draag een eventueel geïnteresseerde voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen. Overigens is er op deze oproep tot dusver geen ene male gereageerd…
Door alle drukte met de voorbereiding van het Symposium in juni is het verslag van de Samenspeeldag erbij ingeschoten. Het volgt hier, kort voor de volgende Nieuwsbrief met het verslag van het Symposium.
¶ Nieuwe leden zijn er dit keer te verwelkomen in Ridgewood, New Jersey, en in Julianadorp: welkom!!
¶ De Ledenlijst
Al jaren heeft het bestuur om redenen van privacy de ledenlijst niet rondgestuurd, zoals vroeger wel gebeurde. Als alternatief is voorgesteld een opsomming van het aantal leden per plaatsnaam rond te sturen. Leden die contact zoeken met een lid uit de buurt kunnen dit aan de secretaris voorstellen, die dan het andere lid zal vragen of die daar geen bezwaar tegen heeft. Hier volgt die opsomming.
1 lid: Aerdenhout, Alfter, Antwerpen, Arnhem, Bad Sobernheim, Beetsterzwaag, Bergen op Zoom, Bloemendaal, Bodegraven, Budapest, Bunde, Dongjum, Driebergen, Ede, Eindhoven, Enschede, Eppstein, Fall River, MA, Garderen , Hamburg, Hazerswoude-dorp, Hechtel-Eksel, Houten, Ittervoort, Julianadorp, Kesteren, Keulen, Leer, Leeuwarden, Leidschenveen, Lent, Lexmond, Maastricht, Mantgum, Meerkerk, Mijnsheerenland, Moerkappelle, Muiden, Nederhorst den Berg, Nesttun, New York, Nieuwolda, Nijkerk, Noorden, Odijk, Oldenburg, Oosterbeek, Oosthem, Overveen, Pensacola, Florida, Rennes, Ridgewood, NJ, Rosmalen, Rottum, Sint-Armands, Sneek, Soest, St Philipsland, Steinsel, St-Niklaas, Tollembeek, Tuttlingen, Valencia, Varnsdorf, Voorhout, Voorschoten, Vorden, Wageningen, Warfhuizen, Wedde, Zutphen; 2 leden: Amersfoort, Bergen NH, Bussum, Delft, Haarlem,
3 leden: Amstelveen, Den Haag, Groningen, Rotterdam; 4: Utrecht; 5: Leiden; 16: Amsterdam
In de volgende jaarvergadering kan over alternatieven overlegd worden. Men wordt misschien ook wel lid van een vereniging als de onze om andere clavichordliefhebbers te kunnen ontmoeten.
¶ De Samenspeeldag, op 18 mei 2018, een verslag van Toine Moerbeek
Ofschoon het ditmaal inderdaad een stralende dag in mei was, hebben we toch weer niet gepicknickt op de dijk. We misten de huiselijke zorg van Marijke en werden evenmin opgevrolijkt door een nieuwe fuga of recente proeve van atonaliteit van Gerard. Daar stond tegenover dat Henk Glas een goede gastheer was, dat we een nieuw gezicht mochten verwelkomen en dat we de aandacht kregen van niemand minder dan Pieter-Jan Belder, die de hele middag bleef. Zowat alle deelnemers gaven bij hun aankondiging van wat ze ’s middags wilden laten horen een karakterisering van hun instrument. Ik noem ze in volgorde van opkomst.
De jongste, Geert de Witte studeert instrumentenbouw in Gent. De Hubert die hij bespeelt, vertelde hij, verwierf hij via internet. Het instrument was door Koen Vermeij in 1988 in Bennebroek gebouwd (‘opusnummer 26’), naar een model uit 1784. Het stond nog maar een uur op Markplaats toen Geert zich meldde. De toenmalige eigenaar moest hem eerst zien; blijkbaar overtuigde hij meteen want hij werd de gelukkige eigenaar. Geerts relaas werd zo levendig dankzij de gerichte vragen van onze voorzitter Driek Florie, die alle deelnemers interviewde, waardoor de presentatie veel losser, informeler werd. Geert kondigde aan dat hij die middag iets van of Georg Böhm of anders van J.S. Bach zou spelen. Het zou Böhm worden.
Herman Lammers kondigde aan dat hij een vijfdelig stuk ging spelen uit een Portugese verzameling van 1695, Livro de Obras de Oŕagão. Hij had dit uit een heruitgave uit 1967. De componist van het stuk was onbekend en wanneer het gemaakt werd bleef evenzeer onduidelijk. Het stuk was gewijd aan Suzanne en Herman dacht aan het Middeleeuwse ‘Suzanne un jour’, wat ‘wel érg laat voor 1635’ was, vond Driek, de interviewer. Moest het niet 1595 zijn of nog veel eerder? We konden het later op de middag zelf bepalen. Zoals altijd stond Hermans clavichord op de strijkplank. Hij bouwde het instrument in 1975 van een Amerikaans bouwpakket met kort octaaf, in middentoonstemming.
Tom Brockmeier bouwde zijn eerste clavichord in 2002 op een Huismuziekcursus o.l.v. Sander Ruys, naar een origineel uit Edinburg: N.N. ca. 1650. Later bouwde hij samen met Henk Glas elk een Silbermann. Hij was van plan op het middentoon-instrument een fugatische toccata te spelen van Heinrich Scheidemann, een leerling van Sweelinck.
Maarten Hekkelman, nieuweling in de gelederen, volgde een meubelmakersopleiding. Hem interesseerde op de eerste plaats het bouwen als zodanig, de theorie ervan in het bijzonder. Zonder het clavichord echt te kennen bouwde hij naar eigen inzicht een instrument naar een anoniem Zweeds voorbeeld. De bouwtekening maakte hijzelf. Besloot uiteindelijk om toch maar een deskundige te raadplegen. Het kwam al snel bij hem op om de mogelijkheden van het clavichord te verkennen om deze eventueel te veranderen of uit te breiden. Dit ontlokte aan Driek en ook aan Sander allerlei specialistische vragen van wiskundige aard, zoals het berekenen van de kracht van snaren en deze omzetten in een grafiek van curven. Hij ontdekte dat je de theorie niet straffeloos kunt toepassen omdat de speelpraktijk altijd iets anders uitwijst. Driek en Sander wezen hem erop dat hij zijn dubbele toetsen precies andersom had geplaatst maar waren het met hem eens dat dit eigenlijk direct went.
Barend Kraal ging door op de dubbele toetsen, die ook hij had aangebracht. Meer nog dan andere jaren werd het duidelijk dat ook Barend een avontuurlijke bouwer is die door goed na te denken op eigen kracht tot een geheel eigen instrument is gekomen, helemaal aan zijn persoon aangepast. Zijn instrument was oorspronkelijk een Zuckermann, eveneens uit een 'bouwpakket ’een van de vele Opus-nul creaties van Koen’, zei Barend erbij, een kopie van een Zweeds model, uit mahonie, aangetroffen in Stockholm, misschien uit 1650, maar kan ook 1720 zijn. Het was 3-voudig gebonden met kort octaaf. Hij maakte er een dempingslijst bij van mahonie – ‘extravagante luxe’ zei hij lachend – en bracht met de hulp van zijn zoon Rutger de fotokopie aan van een oude prent, voorstellende de Amsterdamse, geen Zweedse, haven, ongeveer uit die tijd. Behalve de al genoemde gebroken toetsen die hij in de bas aanbracht deed hij de toch wel revolutionair te noemen uitvinding van twee systemen om het klankregister te veranderen. Hij demonstreerde het eerste register, una corde, waarbij een soort kam op de snaren gezet de klank verdoft door steeds een van de snaren van en koor te dempen, en daarna het tweede register, dolce, waarbij een zijden strook stof de snaren raakt, bij Barend ‘droogrek’ geheten, en de snaren lichter doet klinken in hun afdemping. Hij demonstreerde het effect aan de hand van twee stukjes. Hij beloofde dat hij later op de middag de twee registers nogmaals zou gebruiken in een van de thema’s met variaties uit Pachelbels Hexachordum Apollinis.
Sander Ruys maakte de Silbermann waarop hij zou gaan spelen 15 cm langer en had daarmee dus eigenlijk een ander instrument uitgevonden. Het resultaat was nog in een experimentele fase. Hij had de kam onder de snaren moeten verbuigen om de klank van de snaren te vergroten. Toen Driek hem vroeg of zijn zangbodem daarvoor wel sterk genoeg was, antwoordde hij dat hij om die reden kersenhout gebruikte. Hoe zijn nieuwe creatie klonk zou hij laten horen met een stuk van Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) .
Henk Glas ging net als Maarten een clavichord bouwen nog zonder het instrument te kennen. Op zeker moment had zijn zus een pijporgeltje, door iemand gebouwd. Dat idee, dat iemand zomaar zelf een instrument kon bouwen, stimuleerde hem om dit te evenaren, en omdat hij de barok was gaan waarderen, besloot hij dat het een clavichord moest worden, want tenminste zeventiende-/achttiende eeuws! Hij liet een bouwpakket uit Engeland komen van de Early Music Shop. Telkens braken de snaren, blijkbaar deed hij iets verkeerd. Ten einde raad belde hij Koen Vermeij op. Die begreep aan de telefoon al dat Henk een bepaalde richtlijn van het bouwpakket genegeerd had omdat hij ‘er het nut niet van inzag’. Later bouwde hij, zoals vermeld, samen met Tom, onder leiding van Sander, nog een tweede instrument. Dit werd de kopie naar een Silbermann, waar zoveel clavichordliefhebbers graag op spelen, niet gebonden. Hij maakte zelf hiervoor een handige muziekstandaard die je dicht kunt klappen in het instrument. Hij kondigde aan iets van Johann Caspar Ferdinand Fischer te laten horen.
Na deze onderhoudende en technische toelichtingen kondigde Henk Waardenburg heel in ’t kort aan dat hij een anoniem stuk uit 1725 wilde spelen en dat hij zijn vrouw Coby zou begeleiden als zij Jesu meine Freude zong, dat lange tijd toegeschreven werd aan J.S.Bach.
Eveneens kort van stof was Toine Moerbeek die, als gewoonlijk, weer een eigen compositie ten gehore zou brengen en wel ‘Mijn hart verlangt naar het Hoogland’, gebaseerd op de bergpsalmen, waaronder psalm 121, en geïnspireerd op My heart’s In The Highlands van Arvo Pärt naar het gelijknamig gedicht van de achttiende eeuwse Schotse dichter Robert Burns. Tenslotte zou hij de zang van Ellie Dautzenberg begeleiden bij de compositie van Herman Lammers over Maria Magdalena en Jezus als de tuinman op het gedicht van Ida Gerhardt.
Hiermee eindigde de presentatie van de deelnemers en was het middagpauze. Pieter-Jan Belder, die aan het eind van de morgen binnenkwam, raakte geïnteresseerd in een vraag van Geert de Witte, wat uitmondde in een ware privéles, waar ook Sander en Driek gretig van mee profiteerden.
Na de middagpauze begon Henk Waardenburg, samen met zijn vrouw Coby met zijn aangekondigde programma; hij koos het instrument van Henk Glas. Hij deelde de tekst uit, zodat wie wilde mee kon zingen met het bekende koraal.
Ook Toine Moerbeek koos voor een Henk Glas om eigen werk te vertolken en dat van Herman Lammers, gezongen door Ellie Dautzenberg. En ook zij deelden papiertjes uit, ditmaal met de eigen tekst en die van Ida Gerhardt. Barend was weer zo galant om na afloop de uitvoerende te complimenteren met smaakvolle samenhang tussen de twee religieuze werken.
Vervolgens koos Pieter-Jan Belder meerdere instrumenten om de vier Duetten uit J.S.Bachs Clavierübung tot klinken te brengen. Hij was deze pas aan het instuderen en vond zichzelf ‘nog maar in de studie-fase’. Een fase die maar weinigen zullen bereiken, dat laat zich begrijpen. Hij begon op Sanders instrument, ging verder op dat van Henk Glas en sprong toen over op dat van Geert aan de overkant. Interessant was het om zijn vingerstand te zien en om te horen hoe zelfstandig de linker- en rechterhand hun weg wisten in de muziek. Driek vond de werken ongekend modern, hij moest zelfs aan science fiction denken. ‘Ze moeten snel wereldkundig worden’, stelde hij, want het bevreemdde ons allemaal dat ze zo weinig vastgelegd werden.
Ietwat ontmoedigd door het spel van de Meester (‘Wat heb ik hier nog aan toe te voegen?’) maar zich toch dapper werend als leerling, liet Geert de Witte de Suite in d-moll horen van Georg Böhm (1661-1733). Opmerkelijk waren zijn scherpe, nerveuze arpeggio’s in de linkerhand tegenover de akkoorden in de rechterhand, wat heel functioneel klonk in deze muziek: expres hakkelend, haperend en toch stuwend. Dat kan niet iedereen!
Daarna kon Herman Lammers zijn anonieme Suzanne uit Portugal uit de vergetelheid halen. Maar niet zonder eerst een uiteenzetting over het tweede ‘hexachord’ waarin het stukje was getoonzet en een gissing over de vier mogelijke componisten die voor dit werkje verantwoordelijk zou kunnen zijn. ‘Wat is een hexachord?’, vroeg Driek. Herman liet daarvan verschillende voorbeelden horen en legde het hexachord uit als een soort woordspelletje, zoals het anagram, maar dan in noten. Als een van de mogelijke componisten suggereerde hij Sweelinck. Maar toen hij het stuk tenslotte liet horen vonden de meesten van ons het eigenlijk ouder klinken, met name Driek en hij legde uit waarom.
Tom Brockmeier liet zijn grote vorderingen horen in het spel met zijn Toccata in C van Heinrich Scheidemann (1595-1663). Hij haalde een mooie diepte uit zijn instrument en maakte het tevens aannemelijk dat Scheidemann gezien mag worden als een van de grote voorgangers van Buxtehude en later van J.S.Bach.
Eveneens opmerkelijk vooruitgegaan was het spel van Henk Glas. Met hoorbaar plezier liet hij ons merken wat hij ontdekt had in de muziek van Johann Caspar Ferdinand Fischer (1656-1746). En dat op zijn voortreffelijke Silbermann.
Sander Ruys liet in zijn benadering van het rondo in c goed uitkomen dat Carl Philipp Emanuel Bach vooruitwees naar Beethoven, zo expressief en grillig uitschietend naar de hoogte. Dat hij met de verlenging van het instrument ook iets had toegevoegd aan het clavichord was duidelijk, want soms deed de klank denken aan die van de pianoforte, zeker bij de versierende loopjes. Sander legde daar veel emotie in. Een wispelturig, druk redenerend stuk over van allerlei, een alleenspraak vol bedenkingen en gedachtesprongen.
Intussen was het half vier geworden. Driek Florie, opgeschrikt omdat onze tijd in de kerk wellicht verstreken was, werd gerustgesteld; er was tijd genoeg om ook hem nog eens te horen op een van de instrumenten. En wat zou het worden? Hij had niets voorbereid en begon uit het hoofd te spelen. Maarten reikte hem Purcell aan. Wat hij er van speelde klonk naar meer. Maar hem stoorde het bijgeluid dat het instrument maakte dermate dat hij halverwege stopte.
Driek had gespeeld op het instrument van Maarten Hekkelman. Barend Kraal evenwel, de hekkensluiter van deze dag, had al eerder laten horen dat het bijgeluid paste bij zijn reisklavichord. Hoezeer dit instrument naar zijn hand werd gezet kwam weer voortreffelijk uit in zijn interpretatie van een van de Hexachordvariaties van Johann Pachelbel (1653-1706) Zoals vermeld beproefde hij hierop zijn twee eigenhandig gemaakte registers, unicorde en dolce. Het was een mooi, verend stuk, dat heel rustig begon, maar zichzelf opzweepte naar vele 32-sten. Barend speelde dit zwierig, dansant, waar nodig hups. Met het dolce register klonk het fluweliger, zachter, als druppelend water en ook donkerder dan met het unicorde register dat scherper maar ook ijler was. Juist bij het tweede hoorde je het bijgeluid van de aanslag het meest. Barend rondde zijn optreden af met Mein junges Leben hat ein End van J.P.Sweelinck (1562-1621). Zoals hij erop speelt klinkt zijn reisclavichordje zoals je je voorstelt dat een muziekdoos klinkt.
¶ Agenda
Ons najaarsconcert ter ere van de oprichters is gepland op 4 november, in het Huis Akerendam, te Beverwijk (recht tegenover het station). Na een hele rij steeds veranderde afspraken is het tenslotte gelukt op 4 november af te spreken, bij nader inzien helaas tegelijk met de DCS bijeenkomst in Göttingen. Het is niet anders.
Voorspeelavonden van leerlingen van Menno van Delft op het Conservatorium van Amsterdam zijn aangekondigd voor 4 december dit jaar en 6 maart plus 16 mei volgend jaar.
Op 5 augustus om 14u zal Wim Winters in het Brugse Belfort het volledige Hexachordum Apollinis van Johann Pachelbel spelen – toegang gratis. Zijn Pachelbel LP en CD zullen er liggen. Op 7 augustus zal hij op de zelfde locatie een “lecture/performance” houden rond een reconstructie van Mozarts bekende rondo “A la Turca.” Ook op clavichord. Dit alles binnen het Musica Antiqua Festival te Brugge.
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer: Ballo alla Polacca van Giovanni Picchi.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij: info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Driek Florie (voorzitter, tel. 016-4239087), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Erik van Bruggen (tel.071-5134139)
Nieuwsbrief nr. 63, april 2018
¶ De tweede Nieuwsbrief van 2018, met als steeds een oproep om bevriende clavichordbezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Draag een eventueel geïnteresseerde voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen. Overigens is er op deze oproep tot dusver geen ene male gereageerd…
¶ Let op de aankondiging van de Samenspeeldag verderop in deze Nieuwsbrief.
¶ Nieuwe leden zijn er dit keer niet te verwelkomen. Meer dan enige aanwas van het ledental zou wel prettig zijn; misschien helpt het komende Symposium ons daaraan.
Het ledental staat op dit moment op 116.
¶ Terugblik op de Jaarbijeenkomst zaterdag 10 februari 2018 in de Utrechtse Pieterskerk
In de vergadering bleek de financiële situatie van Clavichord International problematisch door de enorme verhoging van de portokosten. Vorig jaar is al besloten tot een verhoging van de abonnementskosten met €5. Verdere maatregelen zijn: een kleinere oplage, goedkopere andere drukker, meer leden, te werven op het Symposium en door individuele leden, door contact met het NCGN, door post voor België en Duitsland over de betreffende grenzen te posten.
Bij de voorbereiding van het Symposium (7 – 9 juni in het Orgelpark in Amsterdam) deed zich een probleem voor. Het vervoer van twee instrumenten uit Duitsland en Engeland bleek veel kostbaarder te zijn dan gedacht. Het NCG werd gevraagd om een bijdrage. De vergadering besloot de secretaris een crowd-fundings actie te laten ondernemen om het benodigde bedrag bijeen te krijgen. Deze actie heeft succes gehad: er is €675 opgehaald in overboekingen en toezeggingen. Beide instrumenten, het Schütz-pedaalclavichord uit Bad Köstritz en de Mersenne van Peter Bavington uit Londen komen naar Amsterdam.
Aansluitend aan de vergadering hield Tom Brockmeier een voordracht over zijn onderzoek naar het bezit van clavichorden bij Amsterdamse organisten in de 17e en 18e eeuw, in het bijzonder organisten van de Hervormde Kerken. Helaas was het maar in weinig gevallen mogelijk een beschrijving van dat bezit te vinden. Organisten vertrokken vroegtijdig, een werd ontslagen, een ander vermoord, veel overleden met maar één erfgenaam. Enkele boedelinventarissen wist hij toch te vinden, waaronder een ten gevolge van een faillissement. En bovendien vond hij een onbekende afbeelding van een clavichord, en een onbekende organist die als vervanger was opgetreden.
In de reacties uit de zaal werd aangedrongen op publicatie van het verhaal; hopelijk lukt dat in het mei-nummer van CI, inclusief een afbeelding van de onbekende tekening in kleur.
¶ Clavichordconcert in de Kapittelzaal van de Pieterskerk door Pieter-Jan Belder.
Een bijdrage van Henk Glas.
Op 10 februari 2018 gaf Pieter-Jan Belder een clavichordconcert in de Kapittelzaal van de Pieterskerk voor een publiek van twintig personen. Hij bespeelde een clavichord dat in 2013 is gebouwd door Joris Potvlieghe naar Saksiche stijl 1770. De beide componisten op het programma, J.S. Bach en D. Scarlatti, hebben zo’n groot clavichord niet gekend.
Over de sonate in a BWV 965 vertelde Pieter-Jan dat de jonge Bach onder de indruk was van het werk van Adam Reincken. Van deze triosonate heeft Bach een transcriptie voor klavier gemaakt. Het omvangrijke werk verveelt geen moment. In de allemande en sarabande laat Pieter-Jan het clavichord zingen en een aantal maal een bebung horen. De afsluitende gigue is fugatisch met een lang thema. Aanvankelijk vindt alles rechts op het klavier plaats. Pas als de vierde partij het thema inzet, komt daar een einde aan. De tweede helft begint precies andersom en gebeurt alles aanvankelijk links op het klavier. Hierdoor is het clavichord prachtig in zijn volle breedte te horen. De toccata in a BWV 914 speelt Jan-Pieter met direct aansluitend de tweede Engelse suite in dezelfde toonsoort. Na de snelle toccata en prelude komen we op adem bij een allemande die opvallend rustig gespeeld wordt. De weg wordt vrijgemaakt voor een courante die eruit knalt. Bij de sarabande en bourree wordt dit kunstje herhaald. De gigue wordt door Pieter-Jan als een echte finale neergezet.
Van Scarlatti worden eerst twee sonates in b gespeeld. Ze lijken bij elkaar te horen, de eerste, K 87 langzaam, de tweede, K 498, snel. Pieter-Jan zegt zelf verbaasd te zijn dat het zo goed op dit clavichord gaat.
Afsluitend worden twee sonates in A gespeeld. Na de langzame K 208 volgt de veel snellere K 209, die het karakter heeft van een gigue.
Tot ieders verbazing luisteren we al anderhalf uur naar een clavichord zonder de aandacht te verliezen. De klankbogen die Pieter-Jan weet aan te brengen zorgen voor boeiend geheel.
Pieter-Jan Belder is sinds jaren lid van ons genootschap. Hij is in het bijzonder bekend van zijn opnames van het complete klavierwerk van componisten als Scarlatti (555 sonates), Soler, Rameau, en daarnaast van het complete Fitzwilliam Virginal Book. Opnames van het werk van Dandrieu en J.S. Bach zijn begonnen.
¶ NCG-Samenspeeldag voor en door leden in Ravenswaaij 12 mei 2018.
“Een ideale plaats en dag om nieuwe clavichordvrienden te ontmoeten en oude te begroeten is als steeds onze jaarlijkse Samenspeeldag in het 17e-eeuwse kerkje van Ravenswaaij, gelegen aan de schilderachtige Lekdijk tegenover Wijk bij Duurstede. Om 11.00 uur staan koffie en thee er klaar en kan ieder zijn clavichord een plek geven. Ook wie geen eigen instrument kan meebrengen, mag spelen. We hopen weer op veel muziekaanbod, zowel voor als na de lunch (zelf lunchpakket meenemen, voor koffie en thee wordt gezorgd). Ook toehoorders en introducés zijn welkom. De kosten zijn € 10 p.p. We nodigen ieder van harte uit om met het voorbereiden van een individuele of gezamenlijke muziekactiviteit (ook met zang of melodie-instrument) te beginnen.” Zo werd de Samenspeeldag vorig jaar aangekondigd en zo geldt dat voor dit jaar weer.
We beginnen met een muzikaal rondje waarbij elk het meegebrachte clavichord introduceert en laat klinken. Na de lunch is er tijd waarin ieder de aanwezige instrumenten wat voor zichzelf kan uitproberen. Het gebruikelijke concertje van ter plekke aangeboden, voorbereide bijdragen vormt dan de afsluiting van de middag die rond 16 uur eindigt.
Wie graag van station Culemborg opgehaald zou willen worden, kan dit bij aanmelding aanvragen.
Aanmeldingen graag naar: info@clavichordgenootschap.nl
¶ Het Symposium
Als bijlage bij deze Nieuwsbrief vindt u de recentste versie van ons Jubileum Symposium. De uitgenodigde clavichordspelers en –bouwers hebben enthousiast gereageerd. Nu onze leden nog: komt allen!!
¶ De Ledenlijst
Al jaren heeft het bestuur om redenen van privacy de ledenlijst niet rondgestuurd, zoals vroeger wel gebeurde. Als alternatief is voorgesteld een opsomming van het aantal leden per plaatsnaam rond te sturen. Leden die contact zoeken met een lid uit de buurt kunnen dit aan de secretaris voorstellen, die dan het andere lid zal vragen of die daar geen bezwaar tegen heeft.
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer: What care you? van John Bull. Een enkele pagina in verband met de vele bijlagen.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers, muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken! Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Driek Florie (voorzitter, tel. 016-4239087), Tom Brockmeier (secretaris, Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester, tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Erik van Bruggen (tel.071-5134139)
Nieuwsbrief nr. 62, januari 2018
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ Met deze eerste Nieuwsbrief
van 2018 willen we u graag een mooi en muzikaal nieuwjaar toewensen! Met toch
maar een herhaling van de oproep om bevriende clavichord-bezitters die
geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Draag een eventueel geïnteresseerde
voor aan ondergetekende, zodat een proefnummer van CI gestuurd kan worden.
¶ Een hartelijk welkom
is gericht aan onze nieuwe leden: mevrouw M. Koudstaal te Zutphen, de heren
E. Lievonen te Utrecht en R.H.P. Jansen te Voorhout.
Het ledental staat volgens de recentste ledenlijst op 116 - een aantal dat wel
aanvulling kan gebruiken!
¶ Jaarbijeenkomst
zaterdag 10 februari 2018, Kapittelzaal Pieterskerk, Pieterskerkhof 5, Utrecht
U wordt van harte uitgenodigd onze jaarlijkse ledendag bij te wonen. Vanaf 10u30
staan koffie en thee klaar, we starten om 11 uur.
De conceptagenda van de Algemene Ledenvergadering luidt als volgt
Concept-agenda Algemene Ledenvergadering NCG, Utrecht 10 februari 2018
1. Opening en Agenda
2. Notulen van de Algemene Ledenvergadering van 11-2-2017 (zie bijlage bij deze
Nieuwsbrief)
3. Jaarverslag van het bestuur
4. Financieel jaarverslag NCG en CI (exploitatierekening en balans 2017, begroting
2018)
5. Bevindingen van de Kascommissie
6. Stand van zaken CI
7. Toekomstige activiteiten
8. Viering 30-jarig jubileum 7 tot 9 juni 2018
9. Rondvraag en sluiting.
Aansluitend aan de vergadering zal Tom Brockmeier verslag doen van zijn onderzoek
in het Stadsarchief van Amsterdam naar het voorkomen van clavichorden in het
bezit van organisten, ten tijde van de Republiek.
De lunchpauze is van ongeveer 12u30 tot 14.00u: een broodje of wat anders in
een nabijgelegen café-restaurant.
Na terugkeer van de lunch valt er te genieten van een clavichordconcert door
ons lid Pieter-Jan Belder. Zijn programma: J.S. Bach, Sonate in a BWV 965, Toccata
in e BWV 914 en de 2e Engelse Suite, in a, BWV 807; van Domenico Scarlatti de
Sonates K87,498, 208 en 209. Hij bespeelt een clavichord gebouwd door Joris
Potvlieghe, eigendom van Driek Florie. Het concert begint om 14u30 en is kosteloos
toegankelijk voor leden, terwijl ook anderen van harte welkom zijn (toegang
€15, studenten/CJP €10, koffie/thee na afloop inbegrepen).
¶ Het Symposium,
7 - 9 juni 2018
Het bestuur is druk bezig met de voorbereidingen voor het jubileumsymposium
Dat symposium zal plaatsvinden in het Orgelpark in Amsterdam van 7 tot 9 juni.
De titel luidt: CLAVICHORD & ORGEL: EEUWENLANGE VRIENDSCHAP - CLAVICHORD
& ORGAN: COMPANIONS FOR CENTURIES. Door middel van concerten, lezingen en
een instrumenten-expositie wordt getoond hoe het clavichord eeuwenlang het thuis-instrument
kon zijn voor organisten. Toezeggingen voor deelname zijn, in willekeurige volgorde,
van clavichordzijde ontvangen van Terence Charlston, Andreas Hermert, Gregory
Crowell, Bernard Brauchli, Peter Bavington, Bernhard Klapprott, Lothar Bemmann,
Menno van Delft en anderen. Begin februari zal een definitiever overzicht meegedeeld
kunnen worden. Noteer die datums en komt allen!
¶ Clavichord
activiteiten door anderen georganiseerd.
Van de concerten van Suzana Mendes, 14 en 15 oktober respectievelijk in Zutphen
en Amsterdam heeft u al een beschrijving gelezen in Clavichord International.
Een beschrijving van het concert van Menno van Delft op pedaalclavichord, 10
november 's middags in het Orgelpark volgt hier: een bijdrage van Cor Mulckhuijse.
Impressie concert Menno van Delft, Orgelpark Amsterdam
Menno van Delft beheerst zondermeer zijn vak en is terecht een begrip in de
wereld van de clavichordspelers. Begreep dat hij de achterliggende maanden,
sinds jaren weer, het pedaalspel heeft beoefend, dit was evenals het manuaalspel,
zeer beheerst.
Uitvoering muziek
Menno had een boeiend programma samengesteld. Ter inleiding vertelde hij, dat
elk muziekstuk op orgel gespeeld kan worden. Dit was ook goed te horen in de
vertolkingen. Het eerste muziekstuk van Johann Christian Kittel , Fantasia,
was een feestelijke opening waar zowel pedaal als manuaal de muzikale loopjes
werden gehoord, met op het manuaal een bedum. De verhouding manuaal pedaal,
qua volume, was bijzonder goed. De andere muziekstukken was goed hoorbaar het
functionele van een zelfstandig pedaal bij een clavichord. Zelfs bij een koraal
(Valet will ich dit geben van J.S. Bach, BWV 736) was duidelijk de c.f. in het
pedaal hoorbaar. Menno wist heel goed om te gaan met het pedaal, vertaald naar
orgelgebruik: als Subbas of Trompet of Bazuin. Zowel op manuaal en pedaal was
het lijnenspel in de muziek goed te volgen. Naast de andere koralen, waren de
koralen uit het Orgelbüchlein van J.S. Bach, "een feest van herkenning".
In de Passacaglia (BuxWV161) van Dietrich Buxtehude, kreeg het pedaal een dominante
plek, waarop het manuaalspel een mooi fundament onder zich had. Het laatste
muziekstuk wat op het programma was afgedrukt, volgens Menno bedoelt als toegift
(afhankelijk hoelang er geapplaudisseerd werd…), is van Johann Georg Albrechtsberger.
Een Praeludium en Fuga voor vier handen en pedaal, werd uitgevoerd met Artem
Belogurov, een leerling van Menno, die we tijdens andere concerten, al eerder
hadden ontmoet. Met vier handen en pedaal, niet gering, werd zeer beheerst uitgevoerd,
het relatief kleine instrument, kon dit goed verwerken.
Instrument
Het pedaalclavichord is ter beschikking gesteld door Dick Verwolf, clavichordbouwer
te Leiden.
Dit clavichord is een kopie van een instrument uit de tweede helft van de 17e
eeuw.
De pedaaltoetsen zijn een kopie van Schnitger.
Het manuaal heeft een heldere klank en geheel doorzichtig, hetwelk de muzikale
lijnen goed naar voren kan brengen. Het pedaal kan, om in orgeltermen te spreken,
een belijnde duidelijke Subbas, maar ook een Bazuin qua volume laten horen.
Gezien het gespeelde programma, heeft een zelfstanding pedaal bij een clavichord,
een duidelijke plus. De muzikale lijnen en de muzikale thema's, zijn dan goed
hoorbaar.
Enkele opmerkingen
De bespeler, Menno van Delft, het programma, de muziek en het pedaalclavichord,
is een CD waard. Menno, de muziek en het instrument, het was een echte muzikale
eenheid!
Educatief: het zou opvoedend en vormend moeten zijn voor ons spel op toetsinstrumenten.
Het geheel zou voor organisten een stimulans moeten zijn om een pedaalclavichord
te bezitten, om alleen op deze manier, thuis te kunnen studeren. Duidelijk vormend
voor het touché.
Meer en meer bekendheid zou het clavichord moeten ontvangen, een bewuste promotieactie,
bij b.v. organistenverenigingen, zouden we moeten starten.
Bij clavichordconcerten is er altijd een geweldige positieve stilte, geweldig
die aandacht, daarom een geweldige ontspanning.
Dit is zeker voor herhaling vatbaar: een top vakman als muzikant , een goed
programma en een geheel fraai instrument.
Schrijver dezes heeft deze middag genoten!
Voorspeelavond in het Amsterdams Conservatorium
Dinsdagavond 14 november vond een voorspeelavond van leerlingen van Olga Pashchenko
en Menno van Delft plaats in het Amsterdamse Conservatorium, in de Bernard-Haitink-zaal.
Van de leerlingen van Menno van Delft speelden Teun Braken clavecimbel en Machiko
Suto pianoforte. Clavichord werd gespeeld door Victor Manuel Baena de la Torre
(Haydn, Hob. XVI/34) en Franjo Bilic (nieuw in Amsterdam: C.Ph.E. Bach Württembergische
Sonata nr. 3 in e, Wq 49/3 en een 2e en 3e deel van Sei Sonate per Cembalo).
Onthoudt die namen!
Op de voorspeelmiddag van leerlingen van Siebe Henstra in het Utrechtse Conservatorium,
13 december, werd deze keer helaas geen clavichord gespeeld.
Clavichord in de film
In de vorige Nieuwsbrief meldde ik de rol van de vroegere clavichordspeelster
Eta Harich-Schneider in de Netflix TV-serie Tokyo Trial, en de speelfilm die
daarvan is gemaakt: de vrouwelijke hoofdrol notabene. Maar u begrijpt het al:
geen clavichord te zien. Hoe anders was dat in de beeldroman over haar leven
in Tokyo door Isabel Kreitz: de Meesterspion. Daarin komt wel degelijk een clavichord
voor; een clavecimbel, dat ze bespeelt, heeft dan weer de bassen aan de rechterkant.
Een bijdrage van Rob van Haarlem
Electronisch Clavichord een aanwinst?
Mijn clavichord (Morley, UK, 1972) gebruik ik vooral om orgelmuziek in te studeren.
De laatste jaren heb ik op orgels van verschillende stemming gespeeld, en dan
stemde ik het clavichord om naar middentoon of Werckmeister etc. Dat wilde ik
eenvoudiger kunnen realiseren en ben op zoek gegaan naar een keyboard met een
knopje voor verschillende stemmingen. Het bleek dat meerdere fabrikanten zo
iets maken. Ik vond de Yamaha psr-S670 voldoen aan mijn eisen (en te koop voor
een bedrag van €500-750). Dan heb je tien stemmingen waarvan de meeste
"oude" zijn. Korg heeft instrumenten waarbij je elke toon apart kunt
inregelen.
En dan is er een grote keuze aan types van piano's, vleugels, orgels. En...
tot mijn verrassing 2x een clavichord. Oja, afhankelijk van de aanslag klinkt
de toon zachter of harder.
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer: Suite
nr. XI van Bernardo Pasquini.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek
WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken!
Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Driek Florie (voorzitter, tel. 016-4239087), Tom Brockmeier (secretaris, Van
Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester,
tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 0517-396069) en Erik
van Bruggen (tel.071-5134139).
Nieuwsbrief nr. 61, september 2017
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ De derde Nieuwsbrief van 2017, met toch maar een herhaling van de oproep om bevriende clavichord-bezitters die geen lid zijn over te halen dat wel te worden. Draag een eventueel geïnteresseerde voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen.
¶ Een hartelijk
welkom is gericht aan onze nieuwe leden: Maarten Hekkelman te Lent,
Dalyn Cook te Amsterdam en de Geelvinck Muziek Musea te Zutphen.
Het ledental staat volgens de recentste ledenlijst op 120.
¶ Terugblik op de
NCG-Samenspeeldag voor en door leden in Ravenswaaij 13 mei 2017.
Aanwezig waren: Gerard en Marijke van de Meerakker, Henk Glas, Tom Brockmeier,
Henk en Coby Waardenburg, Peter Broekens, Jeroen Heijungs, Irene Postma, en
een introducée. Ondergetekende nam het spreekstalmeesterschap op zich.
De eerste die zijn instrument voorstelde was Peter Broekens met een Zuckermann,
door een ander begonnen en door Peter voltooid met advies van Koen Vermeij.
Het instrument is 3-voudig gebonden en staat op 460Hz, in middentoonstemming.
Het is beschilderd door zijn overleden echtgenote Marjan, met heide- hagedissen,
zodanig, dat de kam een hazelworm uitbeeldt. Voor Bach en Mozart bezit Peter
een Merzdorf uit 1954. Hij speelt een Serbanda en een Corante Serbanda uit het
Leningrad MS. Het instrument heeft een mooi vol geluid. Daarna speelt Gerard
op zijn Hubert, gebouwd op een cursus van Koen, het 1e deel van de 15e Klaviersonate
van Haydn. Henk Glas vertelt eerst van zijn kleine instrument dat hij niet heeft
meegenomen, gebouwd van een Early Music Shop bouwpakket, toen hij nog nooit
een clavichord had gehoord. Deze heeft hij later in middentoon gestemd. Want
bij Sander heeft hij op een cursus met Tom een Silbermann gebouwd. De zangbodem
van dit instrument is door een bevriende kunstenares met afbeeldingen van wilde
planten beschilderd; in de hoek rechts het glaskruid. Henk speelt ter introductie
de Courante uit de 6e suite van Pieter Bustijn. Tom heeft eerder op een cursus
(2002) van Sander bij Huismuziek een klein, 3-voudig gebonden clavichord gebouwd
naar een anoniem, 17e eeuws voorbeeld in de Russell-collectie in Edinburgh.
Hij speelt hierop de eerste van 3 fuga's van Buxtehude, BuxWV 175.Dat waren
de vier meegebrachte instrumenten.
Jeroen was wel bereid de introductie maar eens uit te breiden door op het clavichord
van Peter Sweelincks Engelse Fortuin te spelen. Daarna op die van Tom (met verkort
octaaf) een Galliarde met variaties van Scheidemann; op de Silbermann: uit Fischer's
Uranie; en op de Hubert van J.S. Bach de 15e Inventio en de 1e Sinfonia. Gerard
speelde nog maar even een eigen Fuga. En Irene liet zich niet kennen en speelde
zomaar de 8e Inventio uit het hoofd, onvoorbereid (beide op het instrument van
Gerard).Na de bijzonder gezellige lunch, binnen want buiten was het niet steeds
mooi en warm genoeg, begon het spelen op elkaars instrument. Vooral Henk Waardenburg,
Jeroen en Gerard lieten zich niet onbetuigd. Toen die drukte wat was geluwd
begon het "concert-"gedeelte van de bijeenkomst. Peter Broekens beet
het spits af met 2 Echo fantasieën van Sweelinck: een korte uit het Leningrad
MS en een langere. Dit tweede stuk begint met een fugatisch voorspel, gaat daarna
meteen echoën, aan het slot juist piano. Op de grammofoonplaten met Sweelinck
van Ton Koopman komt dit stuk niet voor; in de recente CD-doos wel, met een
betoog van Pieter Dirksen, dat het zeker van Sweelinck is.
Vervolgens speelde Gerard de 1e Sonate van Haydn, waar ook echootjes in voorkomen
- afwisselend stevig, forte en piano, licht, en Bebungen in het langzame deel.
Henk verhaalde hoe de zoon van Bachs heer uit Nederland terugkwam met meer dan
een koffer vol muziek, inclusief de Suites van Bustijn, die door Bach geciteerd
zijn in zijn Engelse Suites. Dit laatste evenals de suites van Dieupart. Van
deze componist speelde Henk uit de 4e Suite: de Allemande en de Courante, alles
vol versieringen, met een heldere klank en een mooie ritmische beweging. Tom
speelde daarna op zijn clavichord alle 3 de fuga's van Buxtehude uit genoemd
opusnummer. Irene speelde daarna een Ground in d van Purcell, op het instrument
van Peter en daarna op dat van Gerard: een "haunting" stuk muziek,
stressvermijdend noemde Irene het. Tom vroeg daarna maar eens aan de aanwezigen
hoe men dat toch doet: foutloos spelen. Jeroen antwoorde eerst: "uren maken"
en daarna, dat je dat eigenlijk niet doet, foutloos spelen, het is niet interessant.
Alleen op CD-opnames wordt dat weggewerkt. Irene noemde precies de manier van
studeren zoals die door Erik was beschreven in zijn voordracht na de Ledenvergadering.
De 1e maat oefenen met de eerste tel van de volgende, daarna de 2e maat plus
1 tel; de 1e met de 2e; de 3e; 3e met de 2e; de 1e, 2e en 3e; en zo verder.
Of het zelfde juist vanaf de laatst maat. Jeroen speelde nog een Divertimento
van Haydn, en, nog virtuozer, 2 Polonaises van W.F. Bach. Irene daarna een Ground
in c, toegeschreven aan Purcell, misschien van Croft.
De bijeenkomst werd afgesloten met orgelspel van Irene en Jeroen. Kortom een
zeer geslaagde Samenspeeldag, er hadden meer leden bij gekund…
¶ Het Symposium, 7
- 9 juni 2018
Het bestuur is druk bezig met de voorbereidingen voor het jubileumsymposium
, dat volgend jaar zal plaatsvinden. Binnenkort gaat de subsidieaanvraag de
deur uit. Het symposium zal plaatsvinden in het Orgelpark in Amsterdam. De beoogde
titel is: CLAVICHORD & ORGEL: EEUWENLANGE VRIENDSCHAP - CLAVICHORD &
ORGAN: COMPANIONS FOR CENTURIES. Door middel van concerten, lezingen en een
instrumenten-expositie wordt getoond hoe het clavichord eeuwenlang het thuis-instrument
kon zijn voor organisten. Nadere informatie zal volgen.
Het Geelvinckmuseum
Gedurende vele jaren heeft het NCG zijn concerten kunnen organiseren in de prachtige
blauwe kamer van het Geelvinck-Hinloopen Huis in Amsterdam. Het museum is sindsdien
verhuisd naar Zutphen. Op 29 juli dit jaar is het Geelvinck Muziek Museum geopend
in het voormalige Museum Henriëtte Polak, in het huis De Wildeman, Zaadmarkt
88, te Zutphen.
In de afgelopen maanden heeft het museum wel drie clavichorden weten te verwerven.
Het betreft een Pisaurensis-kopie van ca. 1970; een instrument gebouwd door
Thomas Goff en Joseph Cobby (1934); en, heel bijzonder, een clavichord uit het
begin van de 19e eeuw, dat toegeschreven kan worden aan J.C. Meerbach in Gotha.
Van dit laatste instrument is de kam beschadigd. Misschien zijn de instrumenten
te zien tijdens het Geelvinck Fortepiano Festival, 13 tot 29 oktober. Talloze
fortepiano concerten, maar ook twee op clavichord door ons medelid Suzana Mendes.
Zij geeft haar concert de naam: The Clavichord Gateway: 14 oktober in Zutphen
en 15 oktober in Amsterdam, in het Cromhouthuis, Herengracht 366.
Het Orgelpark
Op 10 november vanaf 13u 13 zal Menno van Delft een concert geven in het Orgelpark
in Amsterdam op een 17e eeuws model pedaalclavichord. Het instrument van Dick
Verwolf heeft een manuaal naar Leipzig nr. 16; het pedaal is een eigen ontwerp
van Dick. Meer informatie op www.dickverwolf.nl en op www.orgelpark.nl.
Concert en meer in Eksel, België
We kennen Wim Winters als een enthousiaste promotor van het clavichord.
Wim is zeer actief met het plaatsen van video's op YouTube over talrijke muzikale
onderwerpen, waarbij het vooral gaat om de muziek "van Bach tot Beethoven".
Het favoriete instrument van Wim is het clavichord. In dit kader speelde Wim
reeds een aantal preludes en fuga's uit deel 1 van het Wohltemperiertes Klavier
van J. S. Bach op clavichord..
Recent kregen de volgers van Wim op YouTube een uitnodiging om een live-concert
bij te wonen in Eksel, België, in de woonplaats van de speler.
Het concert vond plaats op dinsdag 29 augustus in de schitterende 16e eeuwse
Hoksentkapel.
In deze fantastische historische omgeving speelde Wim voor ons de eerste 8 preludes
en fuga's uit deel 1 van het WTC. Het spel van Wim wordt gekenmerkt door een
grote diepgang. Wim heeft zich verdiept in de structuur van de werken, die hij
feilloos door zijn spel weet te benadrukken. Door de subtiliteit van zijn toucher,
de keuze van een tempo dat het mogelijk maakt alle details waar te nemen, de
passende articulatie, de spanning die opgewekt wordt door een afsluitende toon
net ietsje uit te stellen, weet hij ons een adembenemend verhaal te vertellen.
Een meester in de retoriek met een fabelachtige fijnzinnigheid en techniek.
De ondersteuning door Anja, de echtgenote van Wim, was essentieel voor het verloop
van de avond.
Na afloop van het concert werden de aanwezigen gastvrij onthaald op een drankje
en een hapje door de familie Winters.
Het gebruikte clavichord is gebouwd door Joris Potvlieghe. Dit zeer klankrijke
instrument vulde de ruimte uitstekend met een fraaie en overal goed hoorbare
klank. De bij het concert aanwezige bouwer verdient alle lof voor zijn creatie.
Het concert is nog te zien en te beluisteren op https://www.youtube.com/watch?v=yE2wJ5Or7Hg
(Een bijdrage van Gerard van de Meerakker).
Concert van in het kader van het Festival oude muziek te Utrecht
Donderdag 31 augustus, Dalyn Cook en Tsuyoshi Uwaha
De opzet van de spelers was een grote variatie aan muzikale vormen ten gehore
te brengen, het grootste deel voor clavichord vierhandig.
Begonnen werd met een prelude en fuga van Johann Georg Albrechtsberger, die
oorspronkelijk voor orgel geschreven is. De opgave voor de spelers was om ook
de oorspronkelijke pedaalpartij op het manuaal onder te brengen. Die opzet was
duidelijk geslaagd.
Vervolgd werd met de vierhandige sonate no 2 in G van Christian Heinrich Müller.
Tsuyoshi speelde een partita van Buxtehude: Auf meinen lieben Gott, BuxWV 179.
Vervolgens hoorden we een vierhandige fuga van Mozart.
Dalyn speelde een serie varialies op ''Betrubet ist zur dieser Frist' van Heinrich
Scheidemann.
Tot slot werd het publiek onthaald op de sonate in C van Mozart KV 521 voor
4 handen.
Kortom: de toehoorders kregen een aantrekkelijk en afwisselend programma aangeboden
en dat werd, te beoordelen aan het applaus, zeer gewaardeerd. Het instrument
was eigendom van Menno van Delft, naar Friederici.
(Een bijdrage van Gerard van de Meerakker).
Een clavichordspeelster in de film
In het nieuws was de aankondiging van een speelfilm over de latere professor
Röling als rechter in het Tokyo-tribunaal. De tweede hoofdrol is de uitbeelding
van de clavichordspeelster en -lerares Eta Harich-Schneider. Maar of er werkelijk
een clavichord te zien zal zijn in de film?
CD-nieuws
Opnames op een driedubbel-CD zijn verschenen van het werk van Friedrich Wilhelm
Rust (1739-1796). De speler is Ilton Wjuniski te Parijs. Enige jaren geleden
heeft hij werk van Rust gespeeld in Magnano. Hij gaf toen ook een voordracht
hoe moeilijk het was de oorspronkelijke muziek te vinden. De zoon van Rust en
de latere uitgever d'Indy hadden er veel aan "verbeterd."
Verder verschijnt er zeer binnenkort een nieuwe CD van Sigrun Stephan: "Kinship."Stukken
van Reincken, vader en zonen Bach en Müthel. Het instrument wordt niet
genoemd in de aankondiging, maar ik meen de Silbermann van Sander Ruys te herkennen
op de foto. Zie: www.challengerecords.com.
Magnano
De "handboeken" met de verslagen van de Clavichord Symposia in het
Italiaanse Magnano blijken met korting te worden aangeboden. Zie:
http://www.musicaanticamagnano.com/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=70&lang=en
Verder wordt er een CD met muziek van Antonio de Cabezon, gespeeld door Bernard
Brauchli , aangekondigd ("The swiss Bernard Brauchli demonstrated today
why his name is a synonym of genius at the clavichord by presenting a concert
of music by the Spanish composer Antonio de Cabezón, whose 500th anniversary
of the birth is celebrated this year")- 15,00 postal charges included).
Zie: www.musicaanticamagnano.com/ (Een bijdrage van Rob van Haarlem)
Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer drie korte
stukken van John Bull: Coranto, Italian Galliard en What care you.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek
WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken!
Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Driek Florie (voorzitter, tel. 016-4239087), Tom Brockmeier (secretaris, Van
Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester,
tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 0517-396069) en Erik
van Bruggen (tel.071-5134139).
Nieuwsbrief nr. 60, april 2017
Nieuwsbrief nr. 60, april 2017 www.clavichordgenootschap.nl
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ De tweede Nieuwsbrief
van 2017, met een oproep om bevriende clavichord-bezitters die geen lid
zijn over te halen dat wel te worden. Draag een eventueel geïnteresseerde
voor aan ondergetekende, zodat ik een proefnummer van CI kan sturen.
Let op de aankondiging van de Samenspeeldag verderop in deze Nieuwsbrief.
¶ Een hartelijk
welkom is gericht aan onze nieuwe leden Artem Belogurov in Amsterdam
en Tomas Flegr in Varnsdorf in Tsjechië.
Het ledental staat volgens de recentste ledenlijst op 119.
¶ Terugblik op de
Jaarbijeenkomst zaterdag 11 februari 2017in de Utrechtse Pieterskerk
In de vergadering bleek de financiële situatie van Clavichord International
problematisch door de enorme verhoging van de portokosten. Besloten werd tot
een prijsverhoging met €5 voor het buitenland nu en voor Nederland volgend
jaar. Gerard van de Meerakker trad af als penningmeester na jaren intensieve
dienst: sinds 2007. Hij werd voor al zijn inspanningen bedankt met een korte
toespraak van de secretaris, die hem namens de vereniging een boekenbon schonk.
Zijn echtgenote werd bedacht met een fles Frescobaldi als dank voor al haar
werk aan koffie en thee op vele bijeenkomsten. Als webmaster zal Gerard voorlopig
nog aanblijven. Henk Glas trad vervolgens tot het bestuur toe als de nieuwe
penningmeester. De secretaris werd bij acclamatie aangesteld voor een nieuwe
periode van 3 jaar. De plannen voor een Symposium van 8 tot 10 juni 2018 in
het Orgelpark in Amsterdam gaan gestaag verder. De vergadering machtigde het
bestuur subsidie aan te vragen voor een deel van dit project
Aansluitend aan de vergadering, rond twaalf uur hield Erik
van Bruggen een voordracht over zijn ervaringen met muziekles geven.
Hij benadrukte het belang van positiespel: 5 vingers op 5 opeenvolgende toetsen
naast elkaar. De houding voor secundes tot en met kwinten houdt de rust in het
spel. Het wordt opletten bij grotere grepen. Gebroken akkoorden tegelijk indrukken
bij de vaak vaste vingerzetting bij akkoordgroepen levert als het ware een klavieruittreksel.
Wat het ritme betreft let hij erop, dat achtsten bijvoorbeeld helemaal uitgeteld
worden. Instuderen gaat per maat plus de eerste tel van de volgende maat; soms
zelfs per stukjes van een maat. De eerste maat, dan de tweede; de eerste en
de tweede; de derde, de tweede en de derde, dan de eerste, tweede en derde,
en zo verder. Het stuk wordt in de les ingestudeerd, zodat dat thuis alleen
moet worden bijgehouden. Een hulpmiddel bij het leren van het notenschrift kunnen
leuke zinnetjes zijn met worden die beginnen met de namen van de noten.
Er waren veel reacties uit de zaal, ook met andere manieren om kinderen op een
leuke manier bij de les te houden.
¶ Clavichordconcert
in de Kapittelzaal van de Pieterskerk door Artem Belogurov.
(Een bijdrage van Henk Glas) Op 11 februari 2017 heeft Artem Belogurov een
clavichordconcert gegeven in de Kapittelzaal van de Pieterskerk voor een publiek
van twintig personen. Artem komt uit Letland en is vorig jaar cum laude in Amsterdam
afgestudeerd. Dat hij gespecialiseerd clavichordspeler is, blijkt uit zijn muzikale
keus en uitvoering. Het vijf-octaafs instrument dat hij bespeelde is zeer geschikt
voor dit repertoire en is door Sander Ruys gebouwd, naar een J.H. Silbermann
clavichord uit 1775.
Het concert begon met de belangrijkste componist voor clavichord, C.P.E. Bach.
De Fantasia in A vereist grote vingervlugheid. De dynamiek komt prachtig uit
in dit kleine sfeervolle zaaltje.
Vervolgd word met een Sonate in F van G.A. Benda, een directe collega van de
vorige componist. Opvallend zijn de pauzes die met een zacht instrument als
het clavichord extra stil zijn.
Van J.G. Müthel wordt een arioso met twaalf variaties in G uitgevoerd.
Müthel was de laatste leerling van JS Bach en zijn invloed is duidelijk
in de polyfone arioso. Daarna laat Artem horen wat met variaties de bedoeling
is: variëren. Nu klinkt het speels, dan weer statig. De bas doet soms denken
aan een luit. Het kan allemaal op een clavichord.
Nog meer dan bij de fantasie van zijn broer kenmerkt de Fantasie in e van W.F.
Bach zich door zeer snelle frasen. Met onderweg een Bebung en een statig slot
lijk ik vader J.S. op het plafond instemmend te zien knikken.
Van de jongere broer J.C.F. Bach werd de 'Sonata in a, with varied reprises
by A. Belogurov' ten gehore gebracht. Een muziekstuk dat aanvankelijk complex
begint en uiteindelijk een mooie brug vormt naar de laatste componist van het
programma.
Met een fantasie van F.J. Haydn wordt afgesloten. Het instrument bezit geen
toets te veel voor dit stuk. Bij de afsluiting werd snel met de vingers over
het klavier geschoven. Vermoedelijk niet voor niets deed Artem dit pas aan het
eind. Je weet maar nooit hoe het clavichord dit geweld doorstaat!
¶ Lenteconcert 2017
door Sally Fortino
(Een bijdrage van Barend Kraal) Op zondagmiddag 26 maart klonk er bijzondere
clavichordmuziek in het historisch hart van Alkmaar. Sally Fortino speelde er
een programma van ten onrechte vergeten en door haar herontdekte Duitse klaviercomposities
uit de tweede helft van de 18e eeuw. Ook de locatie was er bijzonder en toepasselijk:
een 17e-eeuws Remonstrants schuilkerkje met een fraai bewaard gebleven 18e-eeuws
interieur met dito orgel. Over de in 1725 als eerste daar aangestelde organist
valt te lezen, dat hij van de kerk een pedaalclavichord met twee manualen kreeg
om daar thuis zijn orgelspel op te kunnen oefenen…
Sally Fortino werd geboren in Bethlehem in Pennsylvanië, waar zij later aan het Moravian College summa cum laude haar BA-diploma orgel haalde. Ze vervolgde haar klavierstudies aan de Schola Cantorum in Basel voor het diploma Oude Muziek in 1977. Sindsdien heeft zij talloze optredens met clavecimbel, clavichord en fortepiano gehad voor concerten en cd-opnames. Zij heeft onbekend oudemuziek-repertoire doen uitkomen bij verscheidene uitgeverijen en heeft in Basel haar eigen muziekcentrum Pianofort'ino (zie verder www.pianofortino.net/).
Haar programma begon met de driedelige Sonate I in F van Siegfried Schmiedt
(ca. 1756-1799) uit diens bundel Drey Sonaten auf das Clavier oder Fortepiano
(Leipzig, 1787). Een ontspannen inzet met lieflijke en zangerige klanken werd
gevolgd door een meditatief en rustig middendeel; het slotdeel Presto klonk
in soepel beheerste vaart, met sierlijke verbindingen tussen uitersten van hoge
en lage noten.
Het volgende werk was van Johann Christian Kittel (1732-1809), de allerlaatste
leerling van J.S. Bach in Leipzig. Het is getiteld VI Veränderungen über
das teutsche geistliche Volkslied "Nicht so traurig, nicht so sehr etc."
für das Clavier… (St. Petersburg, 1797). Dit stuk (in Bes) begon met
een plechtige melodie in koraalzetting. Daarna kwamen de variaties, met tweemaal
zo snelle omspelingen, langzame Seufzern en dubbelslagen, passageloopjes, in
marstempo, en met de overgang van een tweedelige naar een driedelige cadans.
Een heel andere sfeer ademde de driedelige sonate in C van Carl Christian Agthe
(1762-1797) uit diens bundel Drey leichte Sonaten fürs Clavier oder Pianoforte
(Ballenstädt, 1790). Deze componist werkte aan het hof van Anhalt waar
duidelijk een voorliefde voor de galante stijl heerste.
Uit dezelfde tijd kwam de sonatine in G van Albert Jacob Steinfeldt uit diens
Drey Sonatinen fürs Clavier (Lübeck, 1788). Na een stevig neergezet
Allegro moderato klonk er een springerig Rondo met versieringen, dat soms aan
Haydn en Mozart deed denken.
Het volgende werk was van de organist en clavichordliefhebber Wilhelm Ferdinand
Halter (1750-1806) uit Königsberg in Oost-Pruissen. Sally Fortino speelde
diens Sonate nr. 1 in e uit Sechs Klavier-Sonaten (Leipzig, 1788). Na een stormachtig
Allegro assai met klanken van wanhoop volgde er de vertroosting van een verlokkend
Andante e lusingando. In het Alla Polacca kwam de invloed van het buurland Polen
dansend tot uiting, om tenslotte over te gaan in het Poco Presto met snelle
pas en spannende wendingen.
Ook bij dit vroegromantische werk bleek het door Sally bespeelde clavichord
een voortreffelijke keuze: gebouwd door Sander Ruys naar een niet-gebonden,
vijfoctaafs instrument van J.H. Silbermann (Straatsburg, 1775). Het kwam goed
tot zijn recht in de mooie akoestiek van de bijna vierkante kerkruimte met houten
tongewelf en oudhollandse vloerbedekking van fijn strooizand op een houten vloer!
Als slot van haar programma speelde Sally van Johann Wilhelm Hässler (1747-1822)
een Ariette mit einigen Veränderungen (in C) uit diens bundel Clavier-
und Singstücke verschiedener Art…, zweite Sammlung (Leipzig, 1786).
De Ariette zelf klonk in lieflijk Andante-tempo inderdaad bijna als Lied ohne
Worte. Daarna kon Sally zich uitleven in de variaties, met snelle sierlijke
bewegingen, in elegante triolen, met de bezonken kalmte van een Adagio waarin
Sehnsucht doorklonk, en tenslotte in virtuoos passagespel met arpeggio-omspelingen.
Het publiek gaf Sally Fortino een opgetogen en langdurig applaus, waarna zij
nog een toegift speelde. Van de vergeten componist F. Sander klonk uit de tweede
sonate van diens bundel uit 1785 het Andante middendeel. Een bezonken weerspiegeling
uit de tijd der Empfindsamkeit, donkere tonen als dragers van een hemelse, hoge
melodie, kortom een passende voltooiing van dit bijzondere concert.
¶ NCG-Samenspeeldag
voor en door leden in Ravenswaaij 13 mei 2017.
"Een ideale plaats en dag om nieuwe clavichordvrienden te ontmoeten en
oude te begroeten is onze jaarlijkse Samenspeeldag in het 17e-eeuwse kerkje
van Ravenswaaij, gelegen aan de schilderachtige Lekdijk tegenover Wijk bij Duurstede.
Om 11.00 uur staan koffie en thee er klaar en kan ieder zijn clavichord een
plek geven. Ook wie geen eigen instrument kan meebrengen, mag spelen. We hopen
weer op veel muziekaanbod, zowel voor als na de lunch (zelf lunchpakket meenemen,
voor koffie en thee wordt gezorgd). Ook toehoorders en introducés zijn
welkom. De kosten zijn € 10 p.p. We nodigen ieder van harte uit om met
het voorbereiden van een individuele of gezamenlijke muziekactiviteit (ook met
zang of melodie-instrument) te beginnen." Zo werd de Samenspeeldag vorig
jaar aangekondigd en zo geldt dat voor dit jaar weer."
We beginnen met een muzikaal rondje waarbij elk het meegebrachte clavichord
introduceert en laat klinken. Na de lunch is er tijd waarin ieder de aanwezige
instrumenten wat voor zichzelf kan uitproberen. Het gebruikelijke concertje
van ter plekke aangeboden, voorbereide bijdragen vormt dan de afsluiting van
de middag die rond 16 uur eindigt.
Wie graag van station Culemborg opgehaald zou willen worden, kan dit bij aanmelding
aanvragen.
Aanmeldingen graag naar: info@clavichordgenootschap.nl
¶ Ander clavichordnieuws
Masterclass van Menno van Delft
De leden van het NCG waren door Bart van Oort uitgenodigd om de masterclass
bij te wonen die Menno van Delft 15 maart gaf in het Haagse Conservatorium.
Aanleiding was de overdracht van een clavichord, gebouwd door Joris Potvlieghe.
Het betreft de kopie van een Horn uit 1785. De dag begon met een inleiding door
de bouwer over de geschiedenis van het clavichord in Duitsland. Hij onderscheidde
drie zones van clavichordbouw in Duitsland. Het rijke noorden met grote prachtig
versierde instrumenten als van de Hass-familie. Saksen werd belangrijk rond
1750, nadat daar eerder vooral "oefeninstrumenten" waren gebouwd.
Instrumenten uit het zuiden waren makkelijk bespeelbaar door de verhouding tussen
de toets en het verlengde daarvan van 1:1. De instrumenten van Friederici waren
bijzonder geliefd; Horn was een leerling van hem.
Menno van Delft raadde de studenten aan niet te moeilijke muziek te spelen om
het clavichord te leren kennen: Musikalischer Parnassus van Fischer, 120 Handstücke
van Türk, het jubileumboek van de DCS door Paul Simmonds, Musikalischer
Allerley en idem Vielerley. Raadgevingen waren: niet te licht de toetsen raken,
fysiek bij de noot blijven, met arpeggio's (gearticuleerd spelen, de laatste
noot het langst), en akkoorden contact houden en voelen met het instrument,
dissonanten laten klinken. Spelen vanuit de kwarten, de rest is vulling. Zorg
voor een steeds goed gestemd instrument; de laatste beweging bij het stemmen
is omhoog! Een losse pen kan misschien ingedrukt worden met de stemhamer. Bij
een Bebung eerst de noot goed laten klinken, dan de toets op en neer duwen.
Rechtop zitten. En meer.
Het Geelvinckmuseum
Gedurende vele jaren heeft het NCG zijn concerten kunnen organiseren in
de prachtige blauwe kamer van het Geelvinck-Hinloopen Huis in Amsterdam. Het
museum is op dit moment druk met een verhuizing naar Zutphen. In juni dit jaar
hoopt men te openen in het voormalige Museum Henriëtte Polak, in het huis
De Wildeman, Zaadmarkt 88.
In de afgelopen maanden heeft het museum wel drie clavichorden weten te verwerven.
Het betreft een Pisaurensis-kopie van ca. 1970; een instrument gebouwd door
Thomas Goff en Joseph Cobby (1934); en, heel bijzonder, een clavichord uit het
begin van de 19e eeuw, dat toegeschreven kan worden aan J.C. Meerbach in Gotha.
Extra goede redenen om uit te zien naar de opening van het museum, in Zutphen..
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer van de
Duitse componist Johann Anton Kobrich, een componist van vooral kerkmuziek:
(requiem-) missen. Nu zijn 4e Partita.
¶ Website NCG
Op onze website www. Clavichordgenootschap.nl kunnen leden: bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek
WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Vergeet niet daar regelmatig te kijken!
Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
Met vriendelijke groeten,
Driek Florie (voorzitter, tel. 016-4239087), Tom Brockmeier (secretaris, Van
Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Henk Glas (penningmeester,
tel. 020-6470737), Sander Ruys (administratie CI., tel. 051-7396069) en Erik
van Bruggen (tel.071-5134139)
Nieuwsbrief nr. 59, januari 2017
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ Met deze
eerste Nieuwsbrief van 2017 willen wij u graag een mooi en muzikaal nieuwjaar
toewensen! Een goede gelegenheid om elkaar daarbij te ontmoeten is alvast de
aanstaande leden- dag van 11 februari.
¶ Een hartelijk welkom
is gericht aan onze nieuwe leden
de heren G.J. Baan te Vlissingen,
Q. Hoogenboom te Oosterbeek, R.H.P. Jansen te Voorhout en G. Lewis in Florida.
Het ledental staat volgens de recentste ledenlijst op 119.
¶ Jaarbijeenkomst
zaterdag 11 februari 2017, Kapittelzaal Pieterskerk, Pieterskerkhof 5, Utrecht
U wordt van harte uitgenodigd voor onze jaarlijkse ledendag, er is een veelzijdig
en boeiend programma. Vanaf 10.30 uur staan koffie en thee klaar, we starten
om 11.00 uur met een korte vergadering.
De agenda van deze Algemene Ledenvergadering luidt als volgt:
1. Opening en Agenda
2. Notulen van de Algemene Ledenvergadering van 13 februari 2016 (concept bijgesloten)
3. Jaarverslag van het bestuur
4. Financieel jaarverslag NCG en CI (rekening en balans 2016, begroting 2017)
5. Bevindingen van de Kascommissie
6. Aftreden van de penningmeester Gerard van de Meerakker (sinds 10-02-2007)
7. Verkiezing nieuwe bestuursleden
8. Toekomstige activiteiten
9. Rondvraag en sluiting
Bij punt 4: De stukken zullen op de vergadering ter inzage liggen
Bij punt 7: Het bestuur stelt voor Henk Glas te kiezen als nieuwe penningmeester.
Volgens de statuten worden bestuursleden benoemd voor een periode van drie jaar.
Volgens het rooster van aftreden is Tom Brockmeier (sinds 09-02-2008) aan de
beurt om af te treden in februari 2017; hij is bereid een nieuwe periode op
zich te nemen. Eventuele tegenkandidaten wordt verzocht om zich schriftelijk
bij de secretaris te melden vóór 7 februari a.s.
Aansluitend aan de vergadering, rond twaalf uur zal Erik van Bruggen
een voordracht houden "Hoe muziekles te geven."
We rekenen op een levendige discussie.
De lunchpauze is van 12u.30 - 14u., er is gelegenheid om aan grote tafels gezellig met elkaar een broodje of wat anders te eten in een nabijgelegen café-restaurant.
Na de lunch is er om 14u.30 een clavichordconcert door Artem Belogurov.
Na een conservatoriumopleiding in Boston vervolgde de uit Riga afkomstige Artem
Belogurov (www.artembelogurovmusic.com/about/) zijn studie in Amsterdam voor
een masterdiploma Early Keyboards bij Menno van Delft (clavichord) en Richard
Egarr (fortepiano). Zijn recital op dinsdagochtend 12 juli 2016 vormde het slotdeel
van zijn master-eindexamen: cum laude! In de vorige Nieuwsbrief vindt u daar
een verslag van.
Op het programma staan werken van C.P.E., J.C.F. en W.F. Bach, G.A. Benda, J.G.
Müthel en F.J. Haydn.
Het concert is kosteloos toegankelijk voor leden, terwijl ook andere belangstellenden
van harte welkom zijn (toegang € 15, CJP/studenten € 10, thee/koffie
na afloop inbegrepen).
Nieuwsbrief nr. 58, september 2016
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ Dit keer geen nieuwe leden te verwelkomen; het ledental staat volgens de recentste ledenlijst op 125.
¶ Nieuwe penningmeester
gezocht
De penningmeester van ons genootschap heeft het voornemen uitgesproken per februari
2016 af te treden, na vele jaren trouwe dienst.
Het genootschap heeft dus een nieuwe penningmeester nodig, begin volgend jaar.
Er moeten toch een paar leden zijn, die hun belastingformulier enthousiast invullen
en dan nog wel zo'n klusje erbij kunnen hebben: wie o wie! De tijd dringt! Aanmeldingen
a.u.b. bij Gerard van de Meerakker, 073-5216846, gerardvandemeerakker@gmail.com
Hij kan een overzicht van de betreffende werkzaamheden toesturen, zodat het
duidelijk wordt hoeveel tijd de functie kan kosten.
¶ Terugblik op de
Samenspeeldag zaterdag 14 mei 2016 in Ravenswaaij
Een verslag van Toine Moerbeek.
Voor het tweede opeenvolgende jaar verhinderde het weer ons te picknicken op
de dijk voor de 17e eeuwse dorpskerk van Ravenswaaij. Door verschillende omstandigheden
waren verscheidene vaste bezoekers van onze Samenspeeldag verhinderd aanwezig
te zijn. Vorig jaar wel 20 deelnemers, nu negen inclusief Marijke van de Meerakker,
die als altijd de verzorging op zich nam. En het merkwaardige resultaat was,
dat de bijeenkomst minder formeel was, er werd meer muziek uitgewisseld, er
werden meer instrumenten geprobeerd en we vertrokken later dan ooit.
Als gebruikelijk werden de instrumenten door hun eigenaar voorgesteld met een
korte gesproken en gespeelde introductie. Na de lunch werden complete composities
gespeeld.
Barend Kraal beet het spits af met zijn opus 0 van Koen Vermeij, gebouwd van
een Zuckermann bouwpakket: 4-octaafs, 3-voudig gebonden en met door de eigenaar
geconstrueerde gebroken toetsen in het verkort octaaf, en een dempingslijst.
Barend speelde een stukje uit 1786 van Olof Ahlström en 's middags Sweelincks
variaties op Ick voer al over den Rijn.
Vervolgens toonde Henk Glas zijn zelfgebouwde (met begeleiding van Sander Ruys)
kopie van de Silbermann uit Neurenberg van 1775. Uit Ariadne Musicae van J.C.F.
Fischer speelde hij voor de pauze een fuga en later een preludium en fuga.
Het zelfde instrument werd gebruikt door Toine Moerbeek. Na de lunch vertolkte
hij met zang van Ellie Dautzenberg een 16e eeuws lied van Loyset Compère:
Va-t-en regret, gevolgd door, zelf gezongen en gespeeld, een eigen compositie:
La belle au bois dormant.
Ons nieuwe lid Irene Postma bracht een instrument van Dick Verwolf mee, waarop
ze als introductie een improvisatie speelde. Ze geeft les op haar Piano Praktijk
in Kesteren. Verder componeert ze voor een groep musici met diverse instrumenten
in haar kerk. 's Middags speelde ze werk van C.Ph.E Bach.
Herman Lammers speelde op zijn instrument naar een 17e eeuws voorbeeld, een
Carl Fudge-kit. Voor de pauze speelde hij een gedeelte van Sweelincks Fantasia
op de wijze van een Echo, 's middags volgde het gehele stuk, heel erg mooi gespeeld.
Gerard van de Meerakker bespeelde hierna zijn vijf-octaafs niet gebonden kopie
naar Hubert (1790), op basis van een bouwtekening van Koen: fuga's van eigen
hand. Tom Brockmeier
speelde uiteindelijk een paar stukken uit de Jan van Lublin tabulatuur, op het
instrument van Barend Kraal.
Hierna werd een grote variëteit van stukken en combinaties van spelers
en instrumenten vertoond. Barend Kraal speelde genoemde Sweelinck stuk dit maal
op het orgel van de kerk. Muziek van J.S. Bach, Türk werd 4- handig vertolkt
in verschillende combinaties en ook Giles Farnaby's werk kwam voorbij. Een zeer
geslaagde en gevarieerde bijeenkomst.
¶ Clavichordrecital
in Huis Bartolotti
Een bijdrage van Barend Kraal.
Op dinsdagochtend 12 juli jl. was er aan de Amsterdamse Herengracht 170-172
in het Huis Bartolotti een bijzondere ervaring te beleven. In dit stadspaleis
uit de vroege 17e eeuw zit een 18e-eeuws rococo-interieur met veel marmer, prachtig
vormgegeven stucwerkdecoraties, sierlijk gesneden houten lambriseringen en vele
plafond- en muurschilderingen. Een bekende bewoner van nr. 170 was ons onlangs
overleden erelid Gustav Leonhardt. De tuinzaal op de eerste verdieping daar
vormde een ideale locatie voor het clavichordrecital van Artem Belogurov met
een 18e-eeuws programma.
Na een conservatoriumopleiding in Boston vervolgde de uit Riga afkomstige Artem
Belogurov (www.artembelogurovmusic.com/about/) zijn studie in Amsterdam voor
een masterdiploma Early Keyboards bij Menno van Delft (clavichord) en Richard
Egarr (fortepiano). Het huidige recital vormde het slotdeel van zijn master-eindexamen.
Het evenwichtig opgebouwde programma opende met de bekende Fantasie in C (Wq.
59/6) van C.P.E. Bach (1714-1788). Het stuk ademt de sfeer van een innerlijke
dialoog, waarin Artem uitersten van verstilling en uitzinnigheid liet klinken.
Het volgende werk was van J.G. Müthel (1728-1788), laatste leerling van
J.S. Bach en goede vriend van C.P.E. Bach. Hij woonde de laatste 35 jaar van
zijn leven in Riga, waar in 1756 de Arioso & 12 Variationen, No. 1 in G
verscheen. Het thema werd in de variaties fijnzinnig uitgewerkt, waarbij virtuoos
snel spel werd afgewisseld met empfindsame klanken.
Bij het derde werk, de Sonate in F No. 11 van de Bohemer G.A. Benda (1722-1795),
wordt de invloed van de galante stijl merkbaar. In de twee snelle hoekdelen
liet Artem muzikaal en ritmisch uitgebalanceerd spel klinken, met in het rustige
middendeel een karakteristieke Bebung. Het bespeelde clavichord, een groot en
niet gebonden instrument van Geert Karman naar dat van Friederici (1765), bleek
opnieuw een uitstekend medium voor deze programmakeuze.
Als vierde onderdeel stond op het programma aangekondigd een geïmproviseerde
fantasie op een basmelodie van Menno van Delft. Dit basthema was door Menno
vlak voor het concert op papier gezet en werd nu aan de solist overhandigd.
Artem begon het thema al preluderend met arpeggio-omspelingen te verkennen en
werkte het vervolgens uit als fantasie in de stijl van C.P.E. Bach. Hij liet
het naadloos en zonder pauze aansluiten op het vijfde programmaonderdeel: een
Sonate in a van J.C.F. Bach (1732-1795), waarbij in het programma stond dat
hij zelf voor de veranderde reprises zou zorgen. Dit bleek een dusdanig rijk
gevarieerde uitwerking op te leveren, dat het publiek zou kunnen denken naar
nieuwe muziekdelen te luisteren.
Er klonk een uitvoerig en warm applaus van alle aanwezigen voor dit bijzondere
concert door Artem Belogurov en opnieuw groot applaus toen hij zijn masterdiploma
uitgereikt kreeg:
cum laude!
¶ Clavichordconcert
in de Fringe van het Utrechtse Festival
Zondag 4 september concerteerde Zsombor Tóth-Vajna, die vorig jaar voor
ons optrad in het concert na de Algemene Ledenvergadering. Dit concert vond
plaats in de Fringe van het Festival Oude Muziek in Utrecht. De belangstelling
was fors: meer dan 60 toehoorders in de bovenzaal van Polman's Huis. De titel
luidde: From Italy with love: Frescobaldi, Picchi, Byrd op Clavichord. De muziek
was gecomponeerd door Engelsen onder Italiaanse invloed of op Italiaanse thema's.
Elk stuk werd kort ingeleid door de speler, wat erg prettig was. Een prachtig
concert. Bespeeld werd het 3-voudig gebonden clavichord van Menno van Delft,
gebouwd door Andreas Hermert.
¶ Herfstconcert
Het herfstconcert van het Nederlands Clavichord Genootschap zal dit jaar een
huisconcert worden.
Anna Maria McElwain zal in Aemstelrande in Amsterdam een concert geven op 23
oktober 2016 om 3u 's middags. Ze zal twee instrumenten bespelen, gebouwd door
Sander Ruys: naar de Pisaurensis van 1543 in Leipzig en de Silbermann van 1775
in Neurenberg. Meldt u a.u.b. tijdig aan bij de heer en mevrouw Muller: 020-6790340
of f.muller@inter.nl.net. Zij willen graag weten op welke drukte ze moeten rekenen.
¶ Verdere activiteiten
Overigens plant het bestuur als excursie een rondleiding in het Rijksmuseum
in Amsterdam, eind november, begin december.
Ter wille van ons 30-jarig jubileum in september 2017 staat een symposium op
stapel dat plaats zal vinden half juni 2018 in Amsterdam. Nadere mededelingen
over deze activiteiten zullen nog volgen.
¶ Ander clavichordnieuws
Jarenlang heeft Saul Groen ons vriendelijk toestemming gegeven de nieuwe nummers
van Clavichord International in de etalage van zijn winkel te plaatsen. Het
was een schok toen we hoorden van zijn overlijden op 3 juni 2016. De winkel
is gesloten, dit centrum van de Oude Muziek beweging is opgeheven.
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. Dit keer van Joseph
Haydn de Sonate in G, Hoboken XVI/8: "Divertimento."
¶ Sluitingsdatum kopij
volgende Nieuwsbrief
Speciaal voor het aanmelden van clavichordactiviteiten in de periode oktober
2016 - februari 2017: de volgende Nieuwsbrief en/of Clavichord International-rubriek
"From the Societies" vertel die rond na een berichtje aan de secretaris,
vóór eind december.
Met vriendelijke groeten,
Tom Brockmeier
tom.brockmeier@gmail.com
Nieuwsbrief nr. 57, mei 2016
Nieuwsbrief nr. 57, mei 2016 www.clavichordgenootschap.nl
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ Allereerst een warm welkom voor onze nieuwe leden mw. I. Postma (Kesteren) en dhr. J. Zoutendijk (Ittervoort). Het ledental staat nu op 125, dankzij nieuwe aanmeldingen tegenover incidentele opzeggingen.
¶ Terugblik op de
Jaarbijeenkomst in de Pieterskerk te Utrecht op zaterdag 13 februari 2016
De Algemene Ledenvergadering vond plaats in de Kapittelzaal van de Pieterskerk,
als gebruikelijk. De vaste onderdelen van de vergadering, jaarverslagen van
de secretaris, de penningmeester en de boekhouder van Clavichord International
werden voorgedragen en goedgekeurd. Jan Soullié trad af als boekhouder
van CI. De penningmeester Gerard van de Meerakker bedankte hem in een geestige
en attente toespraak voor het vele werk dat hij vele jaren had gepresteerd.
Het nieuwe bestuurslid sinds 2015, Sander Ruys, had in het afgelopen jaar al
voorgesteld de taak van Jan over te willen nemen. Ze hebben daar afspraken over
gemaakt.
Gerard had ook af willen treden, maar een opvolger was nog niet gevonden. Hij
is bereid om nog een jaar aan te blijven en Jan zal hem assisteren bij de verzending
van het tijdschrift in Nederland. Erik van Bruggen, organist van de Waalse Kerk
in Leiden, is gekozen tot vijfde lid van het bestuur.
Na afloop van de vergadering presenteerde Tom Brockmeier een verslag van zijn
onderzoek naar de oorspronkelijke eigenares van een muziekboekje in de Koninklijke
Bibliotheek in Den Haag. Dit "Muziek Album met liederen, 1716," van
"Maaghdalena Darrest" was eerder een beetje anders beschreven. De
persoonsnaam was gelezen als "Dakkert" en zij werd beschouwd als de
componist van de muziek. Sindsdien wordt het boekje beschouwd als een "Clavierbüchlein"
uit het bezit van een meisje. Tom was erin geslaagd haar te identificeren als
de dochter van recente Hugenootse immigranten. Magdalena d'Arrest werd gedoopt
in Weesp op 22 april 1703. Haar vader was een succesvolle eigenaar van brandewijnstokerijen
en molens; in het stadsbestuur van Weesp was hij raadslid, schepen en burgemeester.
Het meisje werd in Weesp begraven op 23 april 1718. Tom stelde voor, dat de
samensteller van het boekje mogelijk de toenmalige organist van Weesp geweest
zou zijn: Hendrik Boeduijncx. Meer argumenten dan diens beroep en aanwezigheid
in Weesp zijn er niet. Elke willekeurige Amsterdamse musicus kan met de trekschuit
op en neer zijn gekomen om het meisje les te geven.
Kees Rosenhart heeft het boekje getranscribeerd voor de website van het NCG.
Hij beschreef de muziek als vol verrassende details als imitaties en tertsenloopjes,
geschreven door iemand die gewend was muziek te schrijven. Hij speelde vier
stukjes uit het boekje: muziek voor amateurs gebracht op een fascinerende en
professionele manier
Na de lunch werd het programma voortgezet met het jaarlijkse clavichordconcert,
door Dalyn Cook. Het verslag is van Henk Glas.
Dalyn Cook is Amerikaanse, woont in Berlijn, maar heeft in Nederland gestudeerd
en spreekt het publiek toe in het Nederlands. Het programma heeft de titel 'Klein
maar fijn', waarmee ze de schoonheid van kleine, minder bekende werken wil laten
horen. Ze speelt op een door Sander Ruys gebouwd vijf-octaafs clavichord naar
Hubert.
Begonnen wordt met vier 'Petite pièces pour le clavecin' van CPE Bach.
Bach heeft zich laten inspireren door F. Couperin. Zoals bij alle clavichordconcerten
begint het zacht. De oren moeten immers wennen aan het lage volume. Het lijkt
erop dat dit extra wordt benadrukt, maar bij het tweede stukje wordt het oor
hiervoor meteen beloont als ze het clavichord laat zingen. In het derde stukje
vindt een dialoog plaats. Dalyn weet dat het een dialoog tussen man en vrouw
is. Het laatste stukje wordt gekenmerkt door de galante stijl en de virtuoze
speeltechniek.
WF Bach spreekt volgens Dalyn een heel andere muzikale taal dan zijn broer.
Ze speelt drie polonaises uit een bundel. De eerste omvat slechts zestien maten.
In de tweede is bij het slot in de bas een Bebung te horen.
EW Wolf is de minder bekende componist van het programma. Hij komt uit Weimar
en moet CPE Bach gekend hebben. Eén van zijn zestig sonates wordt uitgevoerd.
Het eerste deel wordt gekenmerkt door de snelle rechterhand. Dezelfde hand speelt
zingend in het tweede deel. In het derde deel wordt teruggekeken op de barok
met polyfonie.
Van Haydn wordt een zogenaamde damessonate uitgevoerd. Twee delen is kennelijk
genoeg voor een dame. De dame moet alleen wel in staat zijn de vijf octaven
met grote snelheid over de volle breedte te gebruiken. Dalyn beschikt over die
kwaliteit. Vooral het tweede deel is snel en levendig. En indrukwekkend uitgevoerd!
Tenslotte komen we terug bij CPE Bach. De elf minuten lange fantasie is het
laatste werk dat hij heeft gecomponeerd. Dalyn benadrukt dat ze dit stuk erg
graag speelt op de Hubert van Sander. Tijdens het slotapplaus fluistert mijn
buurman zijn kwalificatie in: hartverscheurend!
¶ NCG excursie, 19
- 22 oktober 2015
Vorig jaar hebben verscheidene leden van het NCG deelgenomen aan een excursie
naar Bologna, die georganiseerd werd door de Stichting Clavecimbel Genootschap
Nederland. Behalve een stadswandeling werd de Tagliavini-collectie tweemaal
bezocht en ook de muziekbibliotheek in het Palazzo Sanguinetti. Uiteraard werd
ook de Basilica di San Petronio bezocht. Liuwe Tamminga trad steeds op als reisleider.
¶ NCG excursie, 18
maart 2016
Recenter bezocht een groep leden het Nederlands Muziek Instituut, dat nu gevestigd
is in het Gemeentearchief van Den Haag, in het Stadhuis daar. Onze vroegere
voorzitter, Barend Kraal, had samen met de vroegere bibliothecaris van het NMI,
Dick van den Hul, een keuze gemaakt uit het bezit van het instituut, met betrekking
tot het clavichord.
De presentatie begon met de facsimile editie van de tekening voor een clavichord
(ca. 1440) door Hendrick Arnouds van Zwolle, lijfarts en astroloog van Philip
van Boergondië. Vervolgens, Musica getutscht, van Sebastian Virdung (Basel,
1511), het vroegste muziek tractaat in het Duits. Daarna: Marin Mersenne, Harmonie
universelle (Parijs, 1636) met de isometrische weergave van een clavichord,
op schaal. Toen het boekje (Franeker, 1699) van Claas Douwes met de beschrijving
van een pedaal clavichord; Jacob Adlung's Anleitung zu der musikalischen Gelahrtheit
(1758) en C.Ph.E. Bach's Versuch über die wahre Art das Clavier zu spielen
(Berlin, 1753), met de "Exempel" en 18 Probestücke. Uitgezonderd
het eerste getoonde stuk, waren alle delen originelen, eeuwen oud. Hierna werd
nog de Clavierschule van D.G. Türk (Leipzig/Halle, 1789) en het Muzikaal
Kunst-woordenboek van Joos Verschuere Reynvaen (Amsterdam, 1795) getoond, dit
laatste met een afbeelding van een clavichord met een aanhangend pedaal.
De muziek die getoond werd: Carissimi, Ars cantandi (reprint 1696); Krebs, Clavierübung;
Marpurg Versuch figurirte Chorälen, etc. (1790); C.Ph.E. Bach, Sechs Clavier-Sonaten
für Kenner und Liebhaber, Erste Sammlung (1779); J.N. Tischer, Das vergnügte
Ohr … zur Clavier-Übung für das Frauenzimmer (1745 - 1749); J.N.
Forkel, 24 Veränderungen fürs Clavichord oder Fortepiano auf das englische
Volkslied (1791) en J.W. Hässler, Sechs leichte Sonaten fürs Clavier
oder Piano-Forte … für drei Hände auf einem Clavier (1786). aangezien
Barend Kraal verhinderd was aanwezig te zijn, presenteerdeTom Brockmeier het
geheel naar Barends aantekeningen.
¶ NCG-Samenspeeldag
voor en door leden in Ravenswaaij 14 mei 2016.
"Een ideale plaats en dag om nieuwe clavichordvrienden te ontmoeten en
oude te begroeten is onze jaarlijkse Samenspeeldag in het 17e-eeuwse kerkje
van Ravenswaaij, gelegen aan de schilderachtige Lekdijk tegenover Wijk bij Duurstede.
Om 11.00 uur staan koffie en thee er klaar en kan ieder zijn clavichord een
plek geven. Ook wie geen eigen instrument kan meebrengen, mag spelen. We hopen
weer op veel muziekaanbod, zowel voor als na de lunch (zelf lunchpakket meenemen,
voor koffie en thee wordt gezorgd). Ook toehoorders en introducés zijn
welkom. De kosten zijn € 10 p.p. We nodigen ieder van harte uit om met
het voorbereiden van een individuele of gezamenlijke muziekactiviteit (ook met
zang of melodie-instrument) te beginnen." Zo werd de Samenspeeldag vorig
jaar aangekondigd en zo geldt dat voor dit jaar weer."
We beginnen met een muzikaal rondje waarbij elk het meegebrachte clavichord
introduceert en laat klinken. Na de lunch is er tijd waarin ieder de aanwezige
instrumenten wat voor zichzelf kan uitproberen. Het gebruikelijke concertje
van ter plekke aangeboden, voorbereide bijdragen vormt dan de afsluiting van
de middag die rond 16 uur eindigt.
Wie graag van station Culemborg opgehaald zou willen worden, kan dit bij aanmelding
aanvragen.
Aanmeldingen graag vóór 2 mei bij Gerard van de Meerakker, Sasseltberg
9, 5242 GN Rosmalen, tel. 073-5216846, info@clavichordgenootschap.nl
¶ Andere clavichordactiviteiten
Leerlingen van Menno van Delft traden op tijdens een voorspeelavond aan het
Amsterdamse Conservatorium, Oosterdokskade 151, in de Sweelinck-Zaal:19 april
2016, om 19u30. De voorspeelavond was vrij toegankelijk.
Menno van Delft zelf was op clavichord te horen in het Monteverdi-festival in Amersfoort, op 24 april om 11:00 in de St. Aegtenkapel aldaar. Overigens een zeer geschikte zaal voor clavichordconcerten. Hij schreef erover op de website van het festival: "Ongetwijfeld kende Monteverdi dit instrument (het clavichord) en hadden zijn opdrachtgevers dergelijke instrumenten in hun bezit. Monteverdi kijkt in dit programma om zich heen en wij luisteren mee naar muziek van onder meer Merula en Frescobaldi" http://www.monteverdixl.com/concerten). Het werd een prachtig concert met variaties op de Bassa Fiamingha van Valente en Frescobaldi. Van Valente verder: Tenore del Passo e mezzo, van De Macque het Ricercare del settimo Tono, van Picchi de Pass'e Mezzo, van Andrea Gabrieli de Intavolatie over Suzanne Un Iour, van Frescobaldi nog enige Gagliarda's en een Canzona plus Partite 12 sopra l'Aria di Ruggiero. Tenslotte van Michelangelo Rossi drie Correntes en van J.K. Kerll een Toccata en een Ciaccona. Als toegift nog de vierde Corrente van Rossi. Met uitleg over het instrument (dat 6-kantige meervoudig gebondene van Andreas Hermert) en de muziek, en vragen uit het publiek: een zeer geslaagde ochtend.
¶ Website Kees Rosenhart
Dit is dan een goede gelegenheid de aandacht te richten op de vernieuwde website
van Kees Rosenhart. Die website is nu tweetalig, en verwijst ook regelmatig
naar de website van het NCG. Als Muziekbijlage
bij deze Nieuwsbrief geldt van Georg Boehm het Praeludium in F dur, op onze
website. Een toelichting daarop vindt u in de blog van Kees Rosenhart op zijn
website onder de titel: Spelen wat er niet staat
¶ Bijlage
Ons lid Suzana Mendes kondigt een nieuwe cursus aan die van 12 - 19 oktober
plaats zal vinden in de Algarve. In een bijlage hierbij een beschrijving door
Eva Marxen van de cursus vorig jaar. In een eerdere ALV is deze cursus ook al
door enige leden aanbevolen. Voor verdere informatie zie www.clavicordio.de
of smendes@web.de.
¶ Veiling Richard
Burnett Collection
Op 11 mei zal de veiling plaatsvinden van een deel van de toetsinstrumenten
van het Finchcocks Historical Museum te Goudhurst in Kent in het Verenigd Koninkrijk.
Om de activiteiten daar voort te kunnen zetten is meer geld nodig, dat op men
deze manier hoopt te vinden. De omvangrijke veilingcatalogus met ook twee clavichorden
kan bekeken worden op www.dreweatts.com
¶ Clavichordbouwcursus
De volgende mededeling werd ontvangen van Johann-Gottfried Schmidt in Rostock
met het verzoek die door te geven: hij organiseert dit jaar van juni tot september
cursussen om een clavichord te bouwen in Stapleford bij Cambridge, in Rostock,
in München en in Wenen. Verdere informatie op internet: www.cembalobau.de;
http://youtu.be/S7CvHRWx1mQ;https://www.dropbox.com/sh/hhvegp48nko58ho/DoV9S6cXrq;
https://www.dropbox.com/sh/ay0zcf6qwbcv1i5/AACzJm_sXTLVZtI76FLvSAQua?dl=0;:
http://blog-clavicorde-lie.ch
¶ Website NCG
Op onze website www.clavichordgenootschap.nl kunnen Nederlandse bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek
WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere
informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
¶ Sluitingsdatum kopij
volgende Nieuwsbrief
Speciaal voor het aanmelden van clavichordactiviteiten in de periode september/december:
de volgende Nieuwsbrief en/of Clavichord International-rubriek "From the
Societies" vertellen die rond na een berichtje aan tom.brockmeier@gmail.com
of Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, vóór 1 augustus a.s.
Met vriendelijke groeten,
Henk Florie (voorzitter, tel. 016-4239078), Tom Brockmeier (secretaris, Van
Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Gerard van de Meerakker
(penningmeester, tel. 073-5216846), Sander Ruys (administratie C.I., tel. 051-7396069)
en Erik van Bruggen
Nieuwsbrief nr. 56, december 2015
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ Jaarbijeenkomst
zaterdag 13 februari 2015, Kapittelzaal Pieterskerk, Pieterskerkhof 5, Utrecht
U wordt van harte uitgenodigd voor onze jaarlijkse ledendag, er is een veelzijdig
en boeiend programma. Vanaf 10.30 uur staan koffie en thee klaar, we starten
om 11.00 uur met een korte vergadering.
De agenda van de Algemene Ledenvergadering luidt als volgt:
1. Opening en Agenda
2. Notulen van de Algemene Ledenvergadering van 14 februari 2015 (concept bijgesloten)
3. Jaarverslag van het bestuur, door de secretaris
4. Financieel jaarverslag NCG en CI (rekening en balans 2015, begroting 2016)
5. Bevindingen van de Kascommissie
6. Aftreden Jan Soullié
7. Verkiezing bestuursleden
8. Toekomstige activiteiten
9. Rondvraag en sluiting
Bij punt 4: De stukken zullen op de vergadering ter inzage liggen.
Bij punt 6 en 7: Volgens de statuten worden bestuursleden benoemd voor een periode
van drie jaar. Het rooster van aftreden is als volgt: Jan Soullié (sinds
15-05-2004) en Gerard van de Meerakker (sinds 10-02-2007) aftreding februari
2016; Tom Brockmeier (sinds 09-02-2008) aftreding februari 2017, Sander Ruys
(sinds 14 februari 2016; bij de herverdeling van de bestuurstaken heeft Sander
de werkzaamheden van Jan op zich genomen) en Henk Florie (sinds 14 februari
2016). De ALV heeft vorig jaar ermee ingestemd het aantal bestuursleden tot
vijf uit te breiden. Gerard van de Meerakker is bereid een jaar aan te blijven
als penningmeester. Het bestuur stelt voor Erik van Bruggen, organist van de
Waalse Kerk te Leiden, als vijfde bestuurslid aan te stellen.
Aansluitend aan de vergadering, rond twaalf uur, zal Tom Brockmeier een diapresentatie geven over zijn onderzoek naar een muziekboekje uit 1716 in bezit van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag. Kees Rosenhart heeft het boekje uitgegeven, zal het op internet publiceren, en geeft nu commentaar op de muziek in het boekje waarna hij enkele stukken eruit zal spelen, op een instrument van Sander Ruys.
De lunchpauze is van 12.30 - 14.00 uur, er is gelegenheid om aan grote tafels gezellig met elkaar een broodje of wat anders te eten in een nabijgelegen café-restaurant.
Na terugkeer van de lunch is er om 14.30 uur een clavichordconcert door
Dalyn Cook (Berlijn). Zij is afgestudeerd aan het Koninlijk Conservatorium
in Den Haag, waar ze fortepiano studeerde bij Bart van Oort en clavichord bij
Menno van Delft. Recentelijk trad zij op bij Musica Antica a Magnano (Symposium
XII), in het Holland Festival Oude Muziek Utrecht, in het Geelvinck Fortepiano
Festival in Amsterdam, en in de "Nacht van het Clavichord," onderdeel
van het Dordrechtse Bach Festival. Op uitnodiging nam zij deel aan de masterclass
van Kristian Bezuidenhout bij de Westfield Centre Forte/Piano workshop. Ze heeft
ook deel genomen aan masterclasses van Marcia Hadjimarkos, David Breitman en
Malcolm Bilson. Dalyn Cook woont tegenwoordig in Berlijn.
Haar programma "Klein maar fijn" omvat muziek van C.P.E. en W.F. Bach,
van Ernst Wilhelm Wolf en van Joseph Haydn. Ze bespeelt een tweede instrument
van Sander Ruys.
Het concert is kosteloos toegankelijk voor leden, terwijl ook andere belangstellenden van harte welkom zijn (toegang € 15, CJP/studenten € 10, thee/koffie na afloop inbegrepen).
¶ Een terugblik op
het afgelopen half jaar is kort geleden al gegeven in de vorige Nieuwsbrief.
De secretaris zal in de vergadering het hele jaar onder de loep nemen.
¶ Toekomstige clavichordactiviteiten
¶ Leerlingen van Menno van
Delft zullen optreden op een voorspeelavond aan het Amsterdamse Conservatorium,
Oosterdokskade 151, in de Sweelinck-Zaal: 12 februari en 19 april 2016, om 19u30.
Beide voorspeelavonden zijn vrij toegankelijk.
¶ Tijd en plaats van het
NCG-concert van Sally Fortino, april 2016, zullen nog bekend gemaakt worden.
¶ En dan is de datum van de volgende Samenspeeldag 14 mei 2016. Meer daarover in een volgende Nieuwsbrief.
¶ Muziekbijlage
Van Kees Rosenhart is er nu als bijlage: Partite sopra La Romanesca. In het
boek 50 Renaissance and Baroque Standards wordt ook de Spaanse titel van onderwerp
van de variaties genoemd: Guardame las vacas. Meer uitleg op Wikipedia.
¶ Website
Op onze website www.clavichordgenootschap.nl kunnen Nederlandse bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek
WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere
informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
¶ Sluitingsdatum kopij
volgende Nieuwsbrief
Speciaal voor het aanmelden van clavichordactiviteiten in de periode mei 2016:
de volgende Nieuwsbrief en/of Clavichord International-rubriek "From the
Societies" vertellen die rond na een berichtje aan tom.brockmeier@gmail.com
of Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, vóór 9 april a.s.
Met vriendelijke groeten,
Henk Florie (voorzitter, tel. 016-4239078), Tom Brockmeier (secretaris, Van
Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Gerard van de Meerakker
(penningmeester, tel. 073-5216846), Sander Ruys (administratie C.I., tel. 051-7396069).
Nieuwsbrief nr. 55, december 2015
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ Allereerst
een hartelijk welkom aan onze nieuwe leden mevrouw T.J. Kim (Amsterdam), en
de heren
J.Boysen (Den Haag), P. van der Werf (Leiden), J.-F. Boucher (Amsterdam) en
R. van Brandt (Borgerhout, België). Het ledental staat volgens de recentste
ledenlijst op 125.
¶ Terugblik op de
Samenspeeldag zaterdag 9 mei 2015 in Ravenswaaij
Een verslag van de ochtend door Toine Moerbeek en van de middag door
Henk Glas.
Opnieuw zag het ernaar uit dat het meiweer geen picknick aan aan de dijk zou
toelaten. Maar als altijd had de goede zorg van Marijke van de Meerakker de
vrolijkheid van de lente binnenskamers gehaald; het beloofde een gedenkwaardige
bijeenkomst te worden. In de jaren dat Barend Kraal voorzitter was, waren wij
gewend aan gestructureerde bijeenkomsten, met voldoende tijd en aandacht voor
de verschillende onderdelen. Henk Florie, onze nieuwe voorzitter, was voor het
eerst op een samenspeeldag en nam nu ook Barends taak op zich. Maar wie had
nu op zo'n uitzonderlijk grote opkomst gerekend? Twintig aanwezigen, waarvan
er vier passief deelnamen, en veertien instrumenten. De ochtend verliep als
volgt.
Als bijzondere gebeurtenis zou Koen Vermeij vandaag het instrument dat hij had
gebouwd en weer had geërfd van de drie jaar geleden overleden Nellie van
Ree ten geschenke gaan geven aan het Clavichord Genootschap. In Ravenswaaij
liet Nellie vaak haar specialisatie horen: de middeleeuwse muziek. Ze was een
soort 'Nikkelen Nellie,' een eenmansorkest met belletjes en trommeltjes om haar
armen en het clavichord (klein instrumentje) op schoot. Het instrumentje werd
in 1987 door Koen gemaakt. Nellie, dorpsgenote van Koen, belde hem regelmatig
als er een toets los zat. Zij was erelid van het genootschap. Koen: 'Ik schenk
dit instrumentje nu aan het Genootschap. Maar wat is dat, een genootschap? Waar
woont en wie is het Genootschap?' Om betekenis aan het abstracte begrip te geven,
was het Koens wens dat het Genootschap het clavichord in bruikleen zou geven
aan studenten; Sander Ruys zou zorgdragen voor het onderhoud van het instrument.
Het betreft een Hubert. De werktekening werd door Koen gemaakt naar slechts
één foto plus een kleine beschrijving, gevonden in een catalogus
uit Berlijn uit 1922, aangetroffen in de Muziekbibliotheek van Den Haag. De
beschrijving in twee kolommen besloeg niet meer dan tweehonderd woorden. Koen
vergrootte de foto flink en trok de perspectieflijnen door, zodat hij deze omgekeerd
kon projecteren tot de ware grootte om vervolgens op schaal 1 : 1 de werktekening
te maken. Het origineel werd in de Tweede Wereldoorlog in Berlijn vernietigd.
Gebouwd van eikenhout, het moest wat kunnen verduren, heeft een kortere mensuur
dan normaal. Hier gaf de spreker gelegenheid voor vragen; er waren er vele,
zoals: hoe maak je de reconstructie van de zangbodem? De meest technische vragen
werden tevens door Sander beantwoord, die vertelde dat de bassnaren nog niet
hoefden worden vervangen. Deze uiteenzetting werd afgerond met een quatre-mainsspel
van beide specialisten: Sei gegrüsst/ mein schmeichelndes Klavier, geschreven
à la Mozart, door Türk. De spelers lieten hun onderling verschillende
aanslag horen, Koen licht, Sander geprononceerder, een mooie combinatie. Vingers
kruisten elkaar net niet, maar de handen raakten elkaar soms wel, bleven echter
meestal parallel of spiegelbeeldig. Het instrument klonk mooi in de laagte.
Koen overhandigde Sander de werktekening, 'om het geheim te bewaren' (en op
gepaste wijze door te geven) en alle aanwezigen ontvingen van hem het jubileumboekje,
de Engelse versie A short history of clavichord . De voorzitter dankte Koen
voor de toelichting en voor zijn genereuze schenking van het instrument op de
eerste plaats en ook van het jubileumboekje extra.
De eerste die zich hierna voorstelde was Herman Lammers. Zoals altijd stond
zijn clavichord op de strijkplank. Hij bouwde het instrument in 1975 uit een
Amerikaans bouwpakket, met kort octaaf, in middenstemming. Omdat er vorig jaar
een jonge vader met drie kinderen naar Ravenswaaij was gekomen had Herman erop
gerekend dat dit weer het geval zou zijn en had er zijn programma op aangepast.
Nu dit niet het geval was speelde hij uit de eenvoudige pianomethode van Percy
Whitehead Fluff & Frolic/Jeux de chats, eerst een kattenwals, daarna een
kattenoptocht in een langzame mars en tenslotte een wilde Ierse dans voor katten.
De muziek was eigenlijk voor piano geschreven maar kwam misschien nòg
beter tot zijn recht op het verende clavichord. Dit gold eveneens voor Abasken
van de Vlaamse componist van vooral schoolmuziek van Jos Wuytack, een leerling
van Carl Orff. Herman speelde een oefening in de lydische en een kinderballet
in de mixolydische modus; oefeningen die hij vaak met kinderen op de muziekschool
deed. Hierop reageerde Henk Florie enthousiast met een persoonlijke jeugdherinnering
en leidde daarmee Barend Kraal in. Zijn instrument was een Zuckermann, eveneens
uit een 'bouwpakket 'een van de vele Opus-nul creaties van Koen', zei Barend
erbij, een kopie van een Zweeds model, uit mahonie. Het was 3-voudig gebonden
met kort octaaf. Later heeft hij het instrument wel veranderd. Hij heeft er
in de laagte gebroken toetsen in aangebracht. De bas was slap, dat verhielp
hij door getwijnde snaren te gebruiken. Minder ingrijpend maar wel bepalend
was de fotokopie van een oude prent die hij er met de hulp van zijn zoon op
had gezet. Ook Barend begint met een kinderliedje Wie gaat mee over zee, op
de bekende melodie uit Valerius' Gedenck-klanck en om af te ronden een air de
court van J. P. Sweelinck, twee variaties op diezelfde melodie van het kinderlied,
eigenlijk bedoeld voor orgel maar goed tot zijn recht komend op het clavichord.
Vervolgens gaf de voorzitter het woord aan zichzelf. Henk Florie toonde ons
een instrument gebouwd door Dick Verwolf, naar een Duits instrument uit 1650,
met een kort en gebroken octaaf. Het was van mooi zwart ebbenhout, klein, met
buxusbeleg op de voortoetsen en drievoudig gebonden, en dan ook niet geschikt
om er Sweelinck op te spelen, zei hij, want septiemakkoorden zijn onmogelijk,
dissonantakkoorden uitgesloten. Echter Jeroen Heijungs , had muziek van Sweelinck
meegebracht, een toccata, en daar stond een passage in die hij wél kon
spelen op Henks instrument; dit liet hij ook horen. Onvoorbereid speelde hij
mooi, haalde een diepe klank uit het instrument. Jeroen is lay-outer van Clavichord
International.
Geert de Witte , is een nieuw lid, tevens het jongste, studeert instrumentenbouw
in Gent. Hij wilde in het derde jaar een clavichord van Friederici gaan nabouwen.
Hij vertelde dat hij het instrument al wel bespeelde en er van houdt vanwege
de mooie klank. Hij kon verder nog niets laten horen.
Dit in tegenstelling tot Tom Brockmeier . Hij speelde de Almande trycottee,
dat is een van oorsprong Bretonse, vrolijke volksdans. Zijn instrument was het
bovenste deel van een pedaalclavichord van zijn leraar Erik van Bruggen, dat
door Dick Verwolf was gebouwd naar een voorbeeld uit Leipzig.
Gerard van de Meerakker bespeelde hierna zijn vijfoctaafs niet gebonden kopie
naar Hubert, op basis van een bouwtekening van Koen. 'Jullie weten dat ik fugagek
ben', kondigde hij zichzelf en zijn optreden voor de middag aan en liet, als
voorproefje, een knap werkstukje horen van de ons inmiddels vertrouwde vergeten
fugaïst Desiderius Agrilacus .
Eveneens van eigen hand was het lied dat Toine Moerbeek aankondigde deze middag
te laten horen, op tekst van Novalis, het zesde lied uit de serie Geistliche
Lieder, 1799-1800. Daarnaast zou hij een lied van Dufay zingen, begeleid door
Ellie Dautzenberg.
Henk Glas had na pianoles in de jaren negentig besloten een clavichord te bouwen,
zonder het instrument te kennen, hij had er zelfs nog nooit een gehoord. Hij
liet een bouwpakket uit Engeland komen van de Early Music Shop. Toen het bouwen
lukte en ook beviel, maakte hij een nieuw instrument, ditmaal net als Tom, onder
leiding van Sander; het werd een kopie naar een J.H. Silbermann (1775), vrij.
Dit verteld hebbende, liet hij er alvast een Allemande van Couperin op horen.
Opnieuw was de beurt aan Koen Vermeij maar nu met een instrument uit 1990, een
kopie. Hij had het clavichord verkocht maar toen de koper overleed kocht hij
het weer terug. Het moest nog gestemd worden. Ondertussen kwamen twee verlate
personen binnen, een van de twee was Cor Mulckhuyse, over wie later meer.
Henk Waardenburg (en Coby ) was kort van stof maar wel glashelder: 'Toen ik
een jaar of 10 geleden in mijn zomerhuisje zat, dacht ik dat het leuk was om
een clavichord te hebben. Belde Koen op! Hij had een instrument te koop. Herman
hoorde ik een Sarabande van Bach spelen, een Allemande, met een Chaconne voor
viool; die speel ik nu eenhandig, ik ben geen toetsenman'. Wat hij hierbij ten
gehore bracht, overtuigde desondanks.
John van Eck bracht een Klop sr. uit de jaren 80 mee. 'Ik had in de jaren tachtig
bij Klop een spinet aangeschaft en vroeg hem: wat is dit voor een doosje?' 'Dit
is een clavichord.' 'Als ik het niet wilde kopen, moest ik stoppen met spelen.'
John liet een Variatie van William Byrd horen.
Speciale aandacht werd er vervolgens vanzelf gegeven aan de prachtig spelende
Suzana Mendes . Haar instrument werd gebouwd door Geert Karman, de Nederlander
die clavichorden ging bouwen in Portugal. Suzana, afkomstig uit Portugal, woonde
in Noorwegen, studeerde drie jaar in Amsterdam, woont en werkt nu in Keulen.
Zij wilde eerst een groot instrument bouwen, de liefde voor het kleine kwam
later. Zelf heeft zij instrumenten voor bruikleen onder haar hoede gekregen;
ze is zeer geroerd door het initiatief van Koen. Haar instrument was dubbel
gebonden, naar Duits voorbeeld. Suzana heeft een uitstekende techniek, veel
zwaarte in de lage regionen en helder in de hoogte, doet haar clavichord klinken
als een theorbe. Ze kondigde haar clavichord-cursus aan, in oktober in Zuid-Portugal.
Ellie Dautzenberg: Tijdens een Lutherse werkweek voor kerkmuziek in 2001 leerde
zij Herman Lammers kennen, die tijdens de bonte avond aldaar tegen een groot
en druk gezelschap zei: 'Ik laat jullie nu muizenmuziek horen!' en zijn clavichord
bespeelde. Zij kende het instrument niet, maar kon het daarna een jaar lang
niet meer uit haar hoofd zetten, zocht contact met Koen, die in samenwerking
met Sander een clavichord naar de Hubert 1784 voor haar heeft gebouwd; tijdens
de bouwperiode mocht zij een jaar lang een instrument van Koen lenen. Vanmiddag
zou zij iets van Dufay laten horen, met zang van Toine erbij.
Sander Ruys hield het kort over zijn opmerkelijk instrument, naar ouder voorbeeld
dan alle andere. Het is gebouwd naar de Pisaurensis in Leipzig, 1520, in cypressenhout,
viervoudig gebonden. Het klank- en toetsenbord staan los van het deksel, dat
eraan vastgehaakt wordt met maar één simpel haakje. De zangbodem
is 'geknakt', de bassnaren zijn van messing. Hij speelde een stukje van Dufay
uit 1420, een eeuw ouder dan het instrument.
Cor Mulckhuyse (plus gast ) maakte ongeveer 40 jaar geleden kennis met het clavichord
en kocht ongeveer tien jaar geleden een reisclavichord van Menkveld, een klein
fragiel instrument.
Niet genoemd nog maar wel behorend tot het dankbaar gehoor is tenslotte Jan
Soullié .
Het middagconcert wordt begonnen door Tom Brockmeier. Tom geeft een korte inleiding
over het Susanne van Soldt manuscript uit 1599 en speelt daarna de Almande prynce
en de Almande de amour uit de uitgave van het manuscript. Dit doet hij op een
clavichord van Erik van Bruggen, dat voor de
gelegenheid in het midden voor het publiek wordt gezet. De muziek komt optimaal
tot zijn recht op het in middentoon gestemde instrument.
Suzana Mendes speelt variaties van Antonio de Cabezon op haar eigen clavichord,
dat gebouwd is door Geert Karman. Ze blijkt zeer vertrouwd met zowel het instrument
als de Spaanse barokmuziek. Daarna speelt ze Sweelinck op de Hubert van Koen
Vermeij. Ze laat de verschillende partijen prachtig met elkaar communiceren
en, met onder andere Bebung, wordt uit het instrument gehaald wat erin zit.
Heel anders klinkt Sweelinck, gespeeld door Jeroen Heijungs, op de Pisaurensis
van Sander Ruys. Op dit viervoudig gebonden clavichord kunnen zelfs kleine tertsen
voor problemen zorgen. De snelle loopjes die Jeroen speelt zijn echter geen
enkel probleem. Uit Fischer's suite Uranie speelt Jeroen Allemande, Sarabande
en Gavotte op het instrument van Suzana Mendes. Deze suite is bekend van de
grote Passacaglia, maar de door Jeroen gekozen deeltjes zijn minstens evenveel
de moeite waard en worden mooi en sprankelend uitgevoerd. Op het instrument
van Koen Vermeij speelt Jeroen de
Allemande en Loure uit de vijfde Franse suite van Bach. Het lijkt alsof de kerk
opeens meer nagalm
heeft.
Opnieuw horen we het subtiele geluid van de Pisaurensis. Sander Ruys speelt
Corriente Italiana van de Spaanse Cabanilles, die als bijlage bij de laatste
nieuwsbrief zat.
John van Eck laat op zijn eigen clavichord horen hoe hij soms 's avonds laat
zomaar wat doet om mooie klanken uit zijn instrument te halen. Hij denkt daarbij
aan het thema 'Een geest van God zwevend op de wateren', waarover hij de volgende
dag zal preken.
Henk van Waardenburg speelt Engelse virginaal muziek op zijn eigen instrument.
'My lady Careys Dompe' uit circa 1525 van een anonieme componist wordt gevolgd
door een Pavan van Gibbons.
Nog oudere muziek klinkt op hetzelfde instrument, gespeeld door Ellie Dautzenberg.
Ze zingt daarbij samen met Toine Moerbeek. We horen een Marialied uit de dertiende
eeuw en Gregoriaans. Op het instrument van Koen Vermeij klinkt in dezelfde bezetting
muziek van Dufay. Tenslotte speelt
en zingt Toine op dit instrument moderne muziek.
Barend Kraal plaatst zijn instrument in het midden voor de toeschouwers en vertelt
over de suite 'Auf die Maÿerin' van Froberger. Het gaat over een boerin,
die in vijf variaties steeds uitbundiger wordt, om in de zesde variatie weer
met beide benen op de grond te staan. De Courante en Double zijn
opgewekt en, anders dan meestal, is ook de afsluitende Sarabande opgewekt.
Henk Florie heeft zelf een gebonden instrument met een kleine omvang. Graag
wil hij de Troisieme Suite van d'Anglebert op een vijfoctaafs vrij instrument
spelen. Hij speelt de prelude op de Silbermann van Henk Glas, de Courante, Allemande
grave en Sarabande op de Hubert van Gerard van de Meerakker en de Gavotte op
de Hubert van Koen Vermeij. Bij het laatste instrument valt op dat de hoge noten
relatief harder klinken. Hoewel Henk dit stuk nog nooit op een clavichord heeft
gespeeld verraadt hij onmiddellijk dat clavichord spelen voor hem niet nieuw
is. Deze suite ook niet.
Cor Mulckhuyse heeft hetzelfde type Hubert -reisclavichord dat 's morgens door
Koen Vermeij aan het genootschap is overgedragen. Hij heeft het instrument echter
veel lager gestemd, waardoor het door hem gespeelde menuet een heel andere klank
laat horen.
Gerard van de Meerakker noemt zichzelf fugek. Hij heeft het thema van de kunst
der fuga gebruikt voor een door hemzelf gecomponeerde fuga en laat deze fuga
horen op zijn eigen instrument.
Herman Lammers heeft stukjes voor kinderen in het boek Abasken van Jos Wuytack.
Hij speelt een drietal stukjes steeds na elkaar op twee instrumenten: dat van
hemzelf en de Pisaurensis. Omdat de Pisaurensis een kwart hoger gestemd is,
lijkt hij alles uit te voeren in twee verschillende toonsoorten.
Alle aanwezigen hebben genoten van het brede scala aan clavichordklanken.
¶ Clavichorddagen in
Amsterdam
Van 7 tot 21 oktober vond het jaarlijkse Fortepiano Festival plaats in het Geelvinck
Museum in Amsterdam, met Michael Tsalka als artistiek directeur. Op de avond
van 13 oktober werd er een clavichordconcert gegeven door Anna Maria McElwain
(Finland) en Dóra Pétery (Hongarije): "Elation on two Clavichords."
Ze speelden op twee kopieën van het instrument van J.H. Silbermann uit
1775. Het ene, in notenhout was gebouwd door Sander Ruys, het andere, in kersenhout,
onder Sanders leiding, door Henk Glas. Plaat van het concert was de "Blauwe
Kamer," waar de instrumenten pal voor de 18e eeuwse behangsels van Egbert
van Drielst stonden. Het concert begon met het Duetto in Es van Johann Gottlieb
Müthel. De "vragen en antwoorden" in de muziek kwamen prachtig
uit. In Clementi's Sonate in Bes klonken de instrumenten prachtig: een heldere
uitvoering. Na de pauze was het concert aan de muziek van Mozart gewijd. Eerst
het Andante met variaties in G, op Sanders instrument, dan, weer op beide instrumenten,
de Sonate voor twee klavierren in D. Een heldere, precieze en virtuoze interpretatie.
De volgende ochtend gaven beide speelsters samen een masterclass aan drie studenten.
De eerste twee studentes, van het Moskouse Conservatorium, hadden nooit eerder
een clavichord bespeeld al konden ze goed overweg met een clavecimbel of piano.
Na een uur hoog zitten, rechtop maar ontspannen, laat het gewicht van de armen
het werk doen, raak de toetsen vooraan, enz. brachten ze met gemak een mooi
geluid voort. De derde student, van het Amsterdamse Conservatorium, wist zijn
weg al op het clavichord. Met hem werd de interpretatie van een Haydn sonate
besproken: met opmerkelijk resultaat van expressief spel. Een steeds wisselende
groep belangstellenden woonde deze demonstraties bij.
¶ Reis naar Bologna
Een verslag van de excursie naar Bologna volgt in de 56e Nieuwsbrief
¶ Toekomstige clavichordactiviteiten
¶ Sally Fortino uit
Bazel (eerder in de VS en als conservator werkzaam in Bad Krozingen) is bereid
voor ons op te treden Een concert door haar in november in Geelvinck schikt
niet vanwege het fortepiano-festival daar half oktober. Dus zal haar concert
plaatsvinden in het voorjaar. Over de datum wordt nog overlegd, maar de bedoeling
is, dat de locatie het statige Akerendam in Beverwijk zal zijn.
¶ De jaarlijkse Ledendag
in 2016 is afgesproken op 13 februari, als gewoonlijk in de Pieterskerk in Utrecht.
Het formele gedeelte begint om 11.00 uur. Voordracht, lunch. Het middag-concert
zal gegeven worden door Dalyn Cook, die in augustus 2014 de eerste prijs heeft
gewonnen in de International Clavichord Competition van het Nordic Historical
Keyboard Festival in Kuopio in Finland.
¶ Verdere
mededelingen
Het is alweer enige tijd geleden, dat er een ledenlijst rondgestuurd is.
Dat zou bij de volgende Nieuwsbrief weer eens mogen gebeuren. Als leden er bezwaar
tegen hebben dat hun gegevens op die lijst meegestuurd worden, wordt hun verzocht
dat voor de sluiting voor de volgende Nieuwsbrief te laten weten.
¶ Muziekbijlage
Als steeds is de muziekbijlage verzorgd door Kees Rosenhart. De componist Buxtehude
en zijn Aria Rofilis (naar een thema van Lully) behoeven geen nadere aanbeveling.
¶ Sluitingsdatum kopij
volgende Nieuwsbrief
Speciaal voor het aanmelden van clavichordactiviteiten in de periode januari
- mei 2016: de volgende Nieuwsbrief en/of Clavichord International-rubriek "From
the Societies" vertellen die rond na een berichtje aan de secretaris, vóór
eind april.
Met vriendelijke groeten,
Tom Brockmeier (tom.brockmeier@gmail.com)
Nieuwsbrief nr. 54, april 2015
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ Allereerst een hartelijk welkom aan onze nieuwe leden Zsombor Tóth-Vajna (Boedapest), Machiko Suto, Tae-Young Kim (beiden te Amsterdam) en Joris van Son (Rotterdam).
¶ Terugblik op de
Jaarbijeenkomst in de Pieterskerk te Utrecht van zaterdag 14 februari 2015
De Algemene Ledenvergadering in de Kapittelzaal van de Pieterskerk, als gebruikelijk.
Een belangrijk besluit betreft de verhoging van de abonnements- en lidmaatschapsprijs.
De contributie wordt verhoogd naar €35 (€25 voor studenten). Dit ten
gevolge van de enorme stijging van de portoprijzen en de opzeggingen van groepsabonnementen
door verschillende buitenlandse zustergenootschappen.
De termijn van de voorzitter was afgelopen. Na 12 jaar voorzitterschap stelde
hij zich niet herkiesbaar. Hij blijft actief lid en hij zal de wisseling in
het bestuur begeleiden. Er zijn geen andere kandidaten naar voren gekomen. Sander
Ruys en Henk Florie hebben zich wel bereid verklaard tot het bestuur toe te
treden. Zij stellen zich voor. Sander heeft gestudeerd aan de conservatoria
van Amsterdam en Tilburg, is geïnteresseerd geraakt in oude instrumenten,
heeft een fortepiano en een clavichord gebouwd en is dat laatste blijven doen.
Henk Florie studeerde aan de conservatoria van Maastricht en Amsterdam, heeft
les gegeven, is toen toch medicijnen gaan studeren, bedrijfsarts, en daarna
basisarts bij de jeugdpsychiatrie geworden. Hij bezit een clavecimbel, een Graf
fortepiano uit 1838 en een reisclavichordje. Beide bestuursleden worden bij
acclamatie aangesteld. Barend Kraal zal aanwezig zijn bij de eerstvolgende bestuursvergadering;
daar zullen zijn taken verdeeld worden. Hij heeft een opsomming gemaakt van
de verschillende bestuurstaken over het jaar; dat is daarbij behulpzaam. Gerard
van de Meerakker looft vervolgens Barends gevoel voor organisatie, zijn overzicht,
duidelijkheid, genuanceerdheid, goede omgang met mensen en spreekt vervolgens
de dankbaarheid daarvoor uit van het bestuur. Tom Brockmeier overhandigt hem
als geschenk de catalogus van de tentoonstelling Late Rembrandt, in het Rijksmuseum;
Jan Soullié heeft een prachtige bos bloemen. Barend is sprakeloos, maar
verklaart wel zijn taak met veel plezier vervuld te hebben.
In de vergadering van het bestuur op 19 maart in Dongjum is overigens de verdeling
van de bestuurstaken besproken. De secretaris betoogde daar, dat de taken zoals
die in een schema door de afgetreden voorzitter beschreven waren, eigenlijk
niet steeds aan een vast persoon verbonden waren. Afhankelijk van omstandigheden
deed nu eens de een, wat een andere keer een ander uitvoerde. De secretaris
heeft daar het schrijven van de Nieuwsbrief op zich genomen; Henk Florie was
bereid om voorzitter te worden
Aansluitend aan de vergadering gaf Sander Ruys een clavichord presentatie
over het Oehme clavichord in Schlosz Pillnitz bij Dresden. Dit was op de
dag af 70 jaar na het bombardement van Dresden, waarbij het instrument ook beschadigd
raakte. Schlosz Pillnitz is zo'n 10 km. van Dresden. Eerder had Sander de Oehme
uit 1763 van het Gemeentemuseum opgemeten en nagebouwd. Dit clavichord is van
1778.
De rechter zijkant van de kast is beschadigd, de toetsen ontbreken, net als
de klep en de snaren, een rozet is gedeeltelijk over, het tweede ontbreekt.
Het etiket in het instrument geeft de datum van voltooiing van de bouw: 15 mei
1778. De sleuven in de achterwand zijn op gelijke afstand van elkaar: een ongebonden
instrument. De omvang is als het Haagse instrument. Mooie zwaluwstaarten, opdikplaatjes
op de klavierwangen, vier galmgaten in de grenen dam. De frontwand is uit een
stuk, de klep is er uit gespaard. Het profiel op de bovenrand van de kast is
als in Den Haag niet erop gelijmd. De kast blijkt van esdoorn, is rood gebeitst
en daarna met was of lak afgewerkt.
De kam is een Saksische wandelstok, met een extra bocht aan de onderkant naar
rechts, zodat wat meer zangbodem klinkt. Dit anders dan Den Haag. Een andere
bijzonderheid is de druklijst langs de stempennen. Karteltjes in de kam tonen,
dat de bassnaren omwonden waren.
De sleuvenlijst gaat niet tot aan het vilt en de vorm van de sleuven is subtiel.
De aanhangpennen staan in een gootje. De zangbodem blijkt erg dun te zijn, maar
2 mm. Het stemblok gaat niet tot de bodem; het staat op klosjes.
In het museum in Mark Neukirchen zijn twee clavichorden met overeenkomsten met
dit instrument: kambochtje, twee soortgelijke rozetten.
Kortom: interessante verschillen met het eerdere instrument van Oehme, en interessante
overeenkomsten met andere..
Het jaarlijkse clavichordconcert in de Kapittelzaal van de Pieterskerk werd
ditmaal verzorgd door Zsombor Tóth-Vajna en Machiko Suto. Beide spelers
zijn hun opleiding begonnen in eigen land, Hongarije en Japan, en vervolgen
nu hun opleiding in Amsterdam bij Menno van Delft.
Ze bespelen het clavichord van Gerard van de Meerakker, dat hij heeft gebouwd
naar een instrument van CG Hubert (1772). Dit is een vijfoctaafs vrij clavichord.
Zsombor begon met twee grote bekenden binnen het clavichordrepertoire en de
belangrijkste leermeesters van J.S. Bach: Böhm en Buxtehude. Daarna durft
hij het aan sterk af te wijken van dit genre met werk van zijn landgenoot Bartók.
Rode draad binnen deze combinatie is dat alle werken zijn gebaseerd op liederen.
Van Böhm speelt hij het koraal "Wer nur den lieben Gott lässt
walten" met zeven variaties. In de variaties horen we de melodie terug
met veel versieringen, een dialoog tussen linker en rechterhand en in de laatste
variatie afwisselend langzame en hele snelle frasen.
In de allemande van de koraalsuite van Buxtehude laat Zsombor eerst met de rechterhand,
daarna met de linkerhand het koraal horen terwijl de andere hand een prachtige
tegenmelodie speelt.
In de vijf stukjes van Bartók zijn duidelijk kinderliedjes te herkennen.
Zsombor zegt dat de liefde een rol speelt in deze liedjes, waarmee hij een knipoog
geeft naar Valentijsdag. Het blijkt geen slechte keuze voor het clavichord.
Dit horen we vooral in het vijfde stukje waar robuuste en zachte onderdelen
elkaar afwisselen .
Machiko speelt preludium, fuga en allegro in Es van JS Bach. In de fuga laat
ze het clavichord zingen. Met de baslijnen in het allegro komt een sterke kant
van dit clavichord naar voren.
Het is al een oude wens van Machiko de klaviersonate in c van Haydn op clavichord
te spelen. Het aanwezige publiek is getuige dat haar hart bij deze muziek ligt.
In de finale worden veel sprenkelende hoge noten gespeeld en het klavier wordt
in zijn volle omvang tot en met de hoge f benut.
Machiko en Zsombor spelen samen duetto in F van JC Bach voor vier handen, een
zware beproeving die het clavichord van Gerard glansrijk doorstaat.
Na een daverend applaus kan een toegift op clavichord het beste ook met vier
handen worden uitgevoerd. "Es toben Sturm und Gewitter" van Türk
blijkt hiervoor heel geschikt.
¶ NCG-samenspeeldag
voor en door leden in Ravenswaaij, zaterdag 9 mei 2015
Een ideale plaats en dag om nieuwe clavichordvrienden te ontmoeten en oude
te begroeten is onze jaarlijkse samenspeeldag in het 17e-eeuwse kerkje van Ravenswaaij,
gelegen aan de schilderachtige Lekdijk tegenover Wijk bij Duurstede. Om 11.00
uur staan koffie en thee er klaar en kan ieder zijn clavichord een plek geven.
Ook wie geen eigen instrument kan meebrengen, mag spelen. We hopen weer op veel
muziekaanbod, zowel voor als na de lunch (zelf lunchpakket meenemen, voor koffie
en thee wordt gezorgd). Ook toehoorders en introducés zijn welkom. De
kosten zijn € 10 p.p. We nodigen ieder van harte uit om met het voorbereiden
van een individuele of gezamenlijke muziekactiviteit (ook met zang of melodie-instrument)
te beginnen.
Koen Vermeij zal het reisclavichord dat hij gemaakt heeft voor Nelly van Ree
naar een verloren gegaan instrument van Hubert schenken aan het Genootschap.
Twaalf jaar geleden is iets dergelijks gebeurd met een Sassmann die nu bij het
Utrechts Conservatorium in bruikleen is. Koen zal het instrument overdragen
op de Samenspeeldag in Ravenswaaij, met een voordracht erbij. Het is de bedoeling,
dat het instrument telkens voor 1 jaar in bruikleen zal zijn bij een student.
Sander Ruys zal het instrument eerst opknappen; als het niet in gebruik is,
kan het bij hem staan.
Na de voordracht van Koen Vermeij beginnen we met een muzikaal rondje waarbij
elk het meegebrachte clavichord introduceert en laat klinken. Na de lunch is
er tijd waarin ieder de aanwezige instrumenten wat voor zichzelf kan uitproberen.
Het gebruikelijke concertje van ter plekke aangeboden, voorbereide bijdragen
vormt dan de afsluiting van de middag die rond 16 uur eindigt.
Wie graag van station Culemborg opgehaald zou willen worden, kan dit bij aanmelding
aanvragen.
Aanmeldingen graag vóór 2 mei bij Gerard van de Meerakker, Sasseltberg
9, 5242 GN Rosmalen, tel. 073-5216846, info@clavichordgenootschap.nl
¶ Toekomstige clavichordactiviteiten
¶ Leerlingen van Siebe Henstra
zullen 14 april optreden in het Conservatorium van Utrecht, in het hoofdgebouw
zaal H 2.01, Mariaplaats 28: 19 - 20u 30.
¶ Op de zelfde dinsdag 14
april om 20.00u geeft onze nieuwe voorzitter in de Hasseltse Kapel te Tilburg
op clavecimbel een concert met Ellen Opten (Traverso), Maartje Vonk (Viola da
Gamba). Ze spelen werken die ooit geklonken hebben aan de Hoven van Frederik
de Grote, stadhouder Prins Willem IV en zijn echtgenote Anna van Hannover, en
van Lodewijk XIV, le Roi Soleil.
¶ Van 7 tot 21 oktober vindt
er een Fortepiano Festival plaats in het Geelvinck Museum in Amsterdam, met
Michael Tsalka als artistiek directeur. De tafelpiano's en fortepiano's in de
collectie van het museum zullen er bespeeld worden. Te verwachten is ook een
concert op twee clavichorden. Verdere gegevens:
www.geelvinck.nl/muziek/concertagenda/.
¶ Sally Fortino uit Bazel
(eerder in de VS en als conservator werkzaam in Bad Krozingen) is bereid voor
ons op te treden Een concert door haar in november in Geelvinck schikt niet
vanwege het fortepiano-festival daar half oktober. Dus zal haar concert plaatsvinden
in het voorjaar (er wordt over overlegd).
¶ Verdere mededelingen
Het is alweer enige tijd geleden, dat er een ledenlijst rondgestuurd
is. Dat zou bij de volgende Nieuwsbrief weer eens mogen gebeuren. Als
leden er bezwaar tegen hebben dat hun gegevens op die lijst meegestuurd worden,
wordt hun verzocht dat voor de sluiting voor de volgende Nieuwsbrief te laten
weten.
¶ En een ingekomen
mededeling die onze leden zou kunnen interesseren:
From: Johann-Gottfried Schmidt <jgs@cembalobau.de>
Date: 2015-02-16 14:17 GMT+01:00
Liebe Interessenten der Clavichordbaukurse,
Im Clavichordbaukurs können Sie inzwischen unter 4 verschiedenen Modifikationen
wählen: dem Basismodell nach dem Original mit kurzer Baßoktave C/A-c³,
mit gebrochener Baßoctave C/F-c³, gebunden-chromatischem Umfang C-d³
(2chörig), ungebunden- chromatisch C-f³ (aber nur 1-chörig!)
wählen. Auch zwischen den Kursterminen können Sie wählen: 19.-25.07.2015
und 09.-15.08.2015 .
Der Termin liegt in der Zeit vom 23.-29.08.2015. Wenn Sie sich in den nächsten
Wochen entscheiden, sichern Sie sich die besten Plätze und vermutlich auch
die günstigsten Preise für Unterkünfte.
Ich freue mich auf Ihre Anmeldung!
Herzlich, J-G Schmidt
Historische Tasteninstrumente Schmidt, Orgel&Cembalo~Neubau&Restaurierung
Stimmung&Verleih~Handwerksmeister&Restaurator i.H;Rechnungsanschrift:
KleinSchwaßerWeg 23 / D-18198 Kritzmow; Postadresse: Tannenweg 22 / D-18059
Rostock; 038207 910225 / +49(0)160 7728928 / jgs@cembalobau.de
¶ Muziekbijlage
Van Kees Rosenhart: de Corriente Italiana, van Juan Baptista Cabanilles. Deze
Spaanse organist en componist leefde van 1644 tot 1712, was verbonden aan de
kathedraal van Valencia. Hij schreef talloze tientos, gallardas en passacaglias,
alsook koorwerken.
¶ Sluitingsdatum
kopij volgende Nieuwsbrief
Speciaal voor het aanmelden van clavichordactiviteiten in de periode september-december
2015: de volgende Nieuwsbrief en/of Clavichord International-rubriek "From
the Societies" vertellen die rond na een berichtje aan de secretaris, vóór
1 augustus a.s.
Met vriendelijke groeten,
Tom Brockmeier (tom.brockmeier@gmail.com)
Het Nederlands Clavichord Genootschap
sinds 19 september 1987
¶ Met deze
eerste Nieuwsbrief van 2015 willen we u graag een mooi en muzikaal nieuw jaar
toewensen!
Een goede gelegenheid om elkaar daarbij te ontmoeten is alvast de aanstaande
ledendag van 14 februari.
Een hartelijk welkom is gericht aan ons nieuwe lid Geert de Witte uit Sint Philipsland.
¶ Jaarbijeenkomst zaterdag
14 februari 2015, Kapittelzaal Pieterskerk, Pieterskerkhof 5, Utrecht
U wordt van harte uitgenodigd voor onze jaarlijkse ledendag, er is een veelzijdig
en boeiend programma. Vanaf 10.30 uur staan koffie en thee klaar, we starten
om 11.00 uur met een korte vergadering.
De agenda van deze Algemene Ledenvergadering luidt als volgt:
1. Opening en Agenda
2. Notulen van de Algemene Ledenvergadering van 15 februari 2014 (concept bijgesloten)
3. Speciale mededeling: schenking Hubert reisclavichord door Koen Vermeij
4. Jaarverslag van het bestuur
5. Financieel jaarverslag NCG en CI (rekening en balans 2014, begroting 2015,
contributieverhoging 2016)
6. Bevindingen van de Kascommissie
7. Verkiezing nieuwe bestuursleden
8. Toekomstige activiteiten
9. Rondvraag en sluiting
Bij punt 3: Uit de nalatenschap van Nelly van Ree - Bernard heeft Koen Vermeij het reisclavichord ontvangen dat hij in 1987 voor haar bouwde naar dat van Christian Gottlob Hubert uit 1776. Hij schenkt dit nu aan het NCG. Het idee is om het roulerend in bruikleen te geven aan een conservatoriumstudent clavichord, die nog geen eigen instrument bezit.
Bij punt 7: Volgens de statuten worden bestuursleden benoemd voor een periode van drie jaar. Het rooster van aftreden is als volgt: Barend Kraal (sinds 22-03-2003) aftreding februari 2015; Jan Soullié (sinds 15-05-2004) en Gerard van de Meerakker (sinds 10-02-2007) aftreding februari 2016; Tom Brockmeier (sinds 09-02-2008) aftreding februari 2017. Barend Kraal biedt zich na 12 jaar nu niet opnieuw voor herverkiezing aan. Sander Ruys en Henk Florie zijn bereid om zich als nieuwe bestuursleden verkiesbaar te stellen. Het bestuur stelt voor om het aantal bestuursleden tot vijf uit te breiden en beiden te benoemen. Eventuele tegenkandidaten wordt verzocht om zich schriftelijk bij de secretaris te melden vóór 7 februari a.s.
Aansluitend aan de vergadering, rond twaalf uur, zal Sander Ruys een diapresentatie geven over zijn onderzoek aan een clavichord van Adam Gottfried Oehme (Freiberg, 1776) in Schloss Pillnitz bij Dresden. Hij zal het vergelijken met het andere nog bestaande clavichord van Oehme (ca. 1760) in het Haags Gemeentemuseum, onder de uitdagende titel "Een interessant wrak in Duitsland nader bekeken".
De lunchpauze is van 12.30 - 14.00 uur, er is gelegenheid om aan grote tafels gezellig met elkaar een broodje of wat anders te eten in een nabijgelegen café-restaurant.
Na terugkeer van de lunch is er om 14.15 uur een clavichordconcert
van Machiko Suto (Japan) en Zsombor Tóth-Vajna (Hongarije).
Na de conservatoriumopleiding in hun geboortelanden specialiseren zij zich nu
verder op historische toetsinstrumenten aan het Conservatorium van Amsterdam,
waaronder clavichord bij Menno van Delft. Zij brengen een gevarieerd programma
met solowerken van Böhm, Buxtehude, J.S. Bach, Haydn en Bartók,
afgerond met een sprankelend vierhandig werk van J.C. Bach. Zij bespelen een
vrij clavichord met omvang FF-f3, door Gerard van de Meerakker gebouwd naar
dat van C.G. Hubert uit 1772.
Het concert is kosteloos toegankelijk voor leden, terwijl ook andere belangstellenden
van harte welkom zijn (toegang € 15, CJP/studenten € 10, thee/koffie
na afloop inbegrepen).
¶ Terugblik op de
'Dag van het clavichord en de tafelpiano' in Geelvinck, dinsdag 14 oktober 2014
Dit najaar was er tijdens het Fortepiano Festival in het Geelvinck Hinlopen
Huis aan de Amsterdamse Herengracht in samenwerking met het NCG speciale aandacht
voor het clavichord, in combinatie met de tafelpiano. In de prachtige 18e-eeuwse
Blauwe Kamer stond op 14 oktober een clavichord naar dat van J.H. Silbermann
(1775), gebouwd door Sander Ruys en welwillend beschikbaar gesteld door NCG-lid
Patrick Allen. Na diverse masterclasses op clavichord en tafelpiano was daar
om 17.00 uur een clavichordconcert door Dalyn Cook (USA), winnares van de First
International Clavichord Competition in Kuopio (Finland), afgelopen augustus.
Zij speelde werken van J.S. Bach en zonen.
Als eerste klonk er van Johann Sebastian de Prelude en Fuga in cis uit het Wohltemperierte
Klavier (BWV 849), rustig voortschrijdend gespeeld. Heel anders van sfeer was
daarop van Wilhelm Friedemann de Fantasia in a (F. 13): grillige invallen van
snelle noten afgewisseld met momenten van bezinning, en een enerverend slot.
De Sonate in G (Op. 17 no. 1) van zijn 25 jaar jongere broer Johann Christian
was een toonbeeld van galante Rococo-huismuziek. Na een ongecompliceerd, vrolijk
Allegro volgde een gracieus Minuetto con variazione. In het laatste deel van
haar concert vertolkte Dalyn Cook twee werken van Carl Philipp Emanuel. Eerst
het Rondo in Bes (H. 267, Wq. 58/5), lichtvoetig en vrolijk, maar beheerst gespeeld,
naar het eind toe steeds contrastrijker. Ten slotte de Fantasia in fis (H. 300,
Wq. 67) uit 1787, gecomponeerd een jaar voor zijn dood. Een werk vol Empfindungen:
een fluisterzacht melancholiek begin, daarna snelle grillige interrupties en
grote wisselingen in dynamiek, Weltschmerz, en een aangrijpend slot. Als prijswinnares
was zij ook uitgenodigd voor een vergelijkbaar concert op zondag 16 november
in het Honig Breethuis te Zaandijk.
's Avonds was er in de Blauwe Kamer van Anna Maria McElwain (Finland) een concert
op clavichord en tafelpiano. Ook zij begon met J.S. Bach en speelde de Sonate
in d (BWV 964), diens klaviertranscriptie van het vioolconcert BWV 1003 met
de delen Adagio, Fuga (Allegro), Andante, Allegro. Na het meditatieve openingsdeel
kwam de polyfone structuur en het virtuoos eind van de fuga mooi tot uiting
in de zangerige clavichordtonen. In het andante klonk een prachtig gespeelde
donkere baslijn in dialoog met de sopraanmelodie. Ondanks de mineurtoonsoort
kwam het allegro levendig en sprankelend tevoorschijn, met sierlijke snelle
loopjes, echo-effecten, en een slotnoot met lang aangehouden Bebung.
Het volgende werk was de Nederlandse première van Preludes on Four Elements,
in 2014 voor clavichord gecomponeerd door James Hewitt (UK). Deze legde aan
het publiek uit, dat de Vier Elementen van oudsher symbool staan voor vier verschillende
karakters of affecten. In Earth klonk een stabiel basthema omspeeld door versieringen
in de discant. In Water was een tweestemmige, vloeiende dialoog te horen met
af en toe rimpelingen en een zacht wegebbend slot. In Fire speelde zich melodisch
een heftige discussie af met energieke sprongen. Ten slotte klonk er in Air
een luchtig weefsel van elkaar afwisselende stemmen met trillerversieringen.
In het deel na de pauze met twee composities van Beethoven begon Anna Maria
op een tafelpiano van John Broadwood & Sons (Londen, 1803) met enkelvoudig
hamermechaniek en onderdempers (bijna een clavichord met hamertjes!). Zij presenteerde
hierop de Pianosonate no. 8 "Pathétique" in c, Op. 13 (1798),
die ze elders ook wel op clavichord uitvoert. Op zich leent het grotere volume
van de tafelpianoklank zich uitstekend voor de donderende, donkere baspassages
in het openingsdeel van de sonate, maar dan ligt het gevaar van mechanische
bijgeluiden door een te stevige aanslag op de loer. In de sonoor-zangerige en
vrolijke laatste twee delen kwam het instrument goed tot zijn recht.
Als laatste werk klonk de vierdelige Pianosonate no. 3 in C, Op. 2 no. 3 (1794-5)
weer op clavichord. Na een fris en dynamisch gespeeld Allegro con brio met afsluitend
vuurwerk kwam er een Adagio cantabile waarin als het ware aardse mijmeringen
over hemelse taferelen in tonen met Bebung en portato gespeeld "omhoog"
wegstierven. Vervolgens klonk er een puntig en geestig Scherzo allegro en ten
slotte de wervelende rondedans van een Allegro assai met opzwepende cadans en
een briljante dubbeltriller, een imposante afronding van een boeiend concert.
¶ KonCon-Clavichorddag
woensdag 12 november 2014
Op deze dag had Bart van Oort een bijzondere bijeenkomst georganiseerd in het
Koninklijk Conservatorium in Den Haag ter voorbereiding van een keuze tot aanschaf
daar van een nieuw clavichord. Van zes bouwers stonden er in totaal 9 instrumenten;
ze werden 's ochtends door elf Haagse conservatoriumstudenten tot klinken gebracht
in het kader van een masterclass door Menno van Delft.
Dick Verwolf had twee instrumenten ingebracht: een 17e-eeuws type naar het anonieme
Duitse instrument uit het museum in Leipzig (nr. 16), en het manuaal van zijn
pedaalclavichord naar Gerstenberg (Leipzig nr.23) uit 1760. Van Sander Ruys
waren er drie clavichorden, gebouwd naar dat van Pisaurensis uit 1543 (Leipzig
nr. 1), het anonieme 17e-eeuwse Duitse instrument uit Edinburgh en dat van J.H.
Silbermann (1775) uit het museum in Neurenberg. Van hetzelfde Silbermann-model
was er ook een van de bouwer Ton Amir. Verder had Joris Potvlieghe een clavichord
naar Saksische instrumenten van rond 1775 ingebracht. Van Gerard Tuinman was
er diens replica van de Straube (1783) van het Haagse Gemeentemuseum. Tenslotte
had Menno van Delft nog een eigen clavichord meegebracht, door Geert Karman
gebouwd naar dat van Friederici (1765).
De eerste helft van de middag was er een uitvoerige lezing van Bart van Oort
over de dynamiek in het klavierspel van 1750 - 1830. Daarna was er ter afsluiting
een studentenconcertje met werken van o.a. Sweelinck, Froberger, vader en zonen
Bach, Haydn en Benda. Alle aanwezige clavichorden werden tenslotte nog eens
bespeeld door Menno van Delft. De keuze van het aan te schaffen instrument is
nog in beraad.
¶ Toekomstige clavichordactiviteiten
¶ Vijfdaagse concerttournee Menno van Delft: 'Bach en zijn grote voorgangers'
Van 25 januari t/m 1 februari speelt Menno van Delft in het Seizoen Oude Muziek
2014-2015 op clavichord een programma rondom Bach en zijn grote voorgangers
Froberger, Weckmann, Reincken en Kuhnau.
zo 25 jan, 15.00 - Overveen, Opstandingskerk wo 28 jan, 20.15 - Delft, Oud-Katholieke
Kerk
do 29 jan, 20.15 - Westzaan, Zuidervermaning za 31 jan, 11.00 - Utrecht, Tivoli
Vredenburg
zo 1 feb, 11.00 - Amsterdam, Muziekgebouw aan 't IJ
Verdere informatie is te krijgen via tel. 030 - 2329000 of op www.oudemuziek.nl.
¶ Bericht uit Engeland over de veiling van antieke clavichorden van wijlen
Christopher Hogwood
Specialist musical instrument auctioneers Gardiner Houlgate have been instructed
by the executors of the late Christopher Hogwood to auction his collection of
historic and later keyboards. The collection comprises twenty-five instruments
including eleven clavichords, three harpsichords, seven pianos, two organs,
a spinet and a virginal.
The auction will take place on Thursday 12th March 2015 at Gardiner Houlgate
auction rooms, 9 Leafield Way, Corsham, Wiltshire, SN13 9SW and all the instruments
are illustrated on the website at www.gardinerhoulgate.co.uk. For further info
please contact Jamie South (Director of Gardiner Houlgate).
¶ Voorspeelavonden van studenten clavecimbel & clavichord in Amsterdam
en Utrecht, voorjaar 2015
In het Conservatorium van Amsterdam, Oosterdokskade 151, is op 30 maart om 19.30
uur in de Sweelinckzaal een optreden van studenten van Menno van Delft.
In het Utrechts Conservatorium, het rode hoofdgebouw aan de Mariaplaats 28,
is op 14 april om 19.00 uur in zaal H 2.01 een optreden van studenten van Siebe
Henstra met muziek van Haydn op clavichord en clavecimbel.
Beide voorspeelavonden zijn vrij toegankelijk.
¶ NCG-Samenspeeldag Ravenswaaij 2015
Onze jaarlijkse samenspeeldag in het aan de Lek gelegen zeventiende-eeuwse kerkje
van Ravenswaaij is dit keer gepland op zaterdag 9 mei. Als speciaal programmaonderdeel
is er de feestelijke overdracht aan het NCG van het reisclavichord geschonken
door Koen Vermeij, met diens toelichting op de bouw ervan (zie pag. 1 onder
Jaarbijeenkomst zaterdag 14 februari 2014, bij punt 3). Verdere informatie over
deze dag volgt in de Nieuwsbrief van april 2015.
¶ Muziekbijlage
Van Kees Rosenhart is er nu als bijlage een Suite in d van Georg Friedrich Händel.
"Maar het zou ook zo maar een werk van een andere componist kunnen blijken
te zijn" schrijft hij in zijn toelichting. "In oudere tijden gebeurde
het met zekere regelmaat dat composities van componist A naar de handgeschreven
verzamelbundels van componist B werden gekopieerd zonder naamsvermelding. Onder
de verzamelde suites van Buxtehude bijvoorbeeld zijn er ook enkele van de hand
van Nicolas Lebègue. Dat zou wellicht ook het geval kunnen zijn met deze
suite in d moll. Afgezien van de Sarabande vind ik zelf de suite niet erg Händeliaans.
Ik ken deze reeks composities echter niet uit andere bron. Wie weet er meer
over?
Eventuele problemen van speeltechnische aard - bij voorbeeld in de Gigue - los
je naar mijn idee het beste op door in de eerste plaats motieven te spelen.
Eigenlijk moet je dat altijd doen. Goed articuleren begint met de zinnen en
motieven. Speelmanieren doen er ook toe maar komen niet op de eerste plaats.
Misschien is het daarnaast ook een goed idee om bij het bestuderen van lastige
passages naar de toetsen en handen te kijken.
Op veel plaatsen kunnen extra versieringen worden toegevoegd. De Sarabande wint
erbij wanneer de herhalingen ook worden gevarieerd. Daarbij laat men zich leiden
door de onderliggende akkoorden van de basso continuo: akkoorden breken, de
ligging van de akkoordtonen veranderen, tonen van het akkoord omspelen, intervallen
opvullen, enzovoort".
¶ Website
Op onze webstek www.clavichordgenootschap.nl kunnen Nederlandse bouwers, spelers,
muziekuitgevers en andere clavichord-geïnteresseerden zich in de rubriek
WINKEL met hun aanbiedingen presenteren. Nieuwe meldingen zijn welkom (verdere
informatie bij info@clavichordgenootschap.nl).
¶ Sluitingsdatum kopij
volgende Nieuwsbrief
Speciaal voor het aanmelden van clavichordactiviteiten in de periode mei - september
2015: de volgende Nieuwsbrief en/of Clavichord International-rubriek "From
the Societies" vertellen die rond na een berichtje aan tom.brockmeier@gmail.com
of Van Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, vóór 9 april a.s.
Met vriendelijke groeten,
Barend Kraal (voorzitter, tel. 071-5144287), Tom Brockmeier (secretaris, Van
Breestraat 38, 1071 ZR Amsterdam, tel. 020-6756882), Gerard van de Meerakker
(penningmeester, tel. 073-5216846), Jan Soullié (administratie C.I.,
tel. 070-3203226)